Ciąża a leki – co mogę stosować?

Ciąża to okres, w którym kobieta musi szczególnie dbać o swoje zdrowie. Wiąże się to także z wieloma ograniczeniami – również w zakresie możliwych do zażywania leków czy suplementów. W poniższym artykule postaramy się przybliżyć ten temat i odpowiedzieć na pytanie co można bezpiecznie stosować spodziewając się dziecka, a co jest absolutnie niewskazane.

Nadrzędna zasada – tylko pod kontrolom lekarza!

Jeśli chodzi o ciążę i leki, nadrzędna zasada jest jedna – zażywamy je wyłącznie pod kontrolą lekarza, ponieważ w trakcie tych dziewięciu miesięcy przyjmowane przez kobietę preparaty będą wpływać także, przenikając przez łożysko, na płód. Niestety, wiedza na temat wpływu różnych substancji na przebieg ciąży i rozwijające się dziecko nie jest bardzo szeroka. Badania musiałyby bowiem być przeprowadzane na ciężarnych, co z oczywistych względów bezpieczeństwa, nie jest możliwe.

Istnieje oczywiście grupa leków uważanych za bezpieczne. Wdrożenie każdego leku musi jednak wiązać się z oceną korzyści i możliwego ryzyka. Lekarz przepisuje go w uzasadnionej sytuacji, jeśli te pierwsze przeważają. Stosuje się leki bezpieczne, znane i sprawdzone, zwykle w najniższej możliwej dawce. Unika się także, o ile to możliwe, stosowania kilku różnych jednocześnie. Podczas stosowania leku ciężarna musi zaś bacznie obserwować reakcje organizmu i wszystkie niepokojące sygnały konsultować z lekarzem.

Dlaczego to tak ważne?

Ciąża to bardzo specyficzny okres, w czasie którego w organizmie kobiety zachodzi mnóstwo zmian. Mogą one mieć wpływ na to, jak działają pewne leki – na ich wchłanianie, metabolizowanie, wydalanie czy dystrybucję w organizmie. Z drugiej strony kwestia przyjmowania leków w ciąży wiążę się z oczywistym faktem ich wpływu na rozwijające się dziecko.

To, czy i jak dana substancja jest szkodliwa zależy także od etapu ciąży. Absolutnie kluczowy jest pierwszy trymestr, podczas którego zachodzi organogeneza, czyli proces, podczas którego formują się zalążki narządów wewnętrznych.

Klasyfikacje bezpieczeństwa leków w ciąży

Aby usystematyzować temat bezpieczeństwa leków w ciąży powstały różne klasyfikacje i rekomendacje. FDA, czyli amerykańska Agencja Żywności i Leków proponuje system PLLR (Pregnancy and Lactation Labeling Rule), który wskazuje, w jaki sposób dane substancje powinny być opisywane w ulotkach. Swoją klasyfikację ma także EMA, czyli Europejska Agencja Leków (uznaje ją WHO). Istniej także klasyfikacja niemiecka oraz australijska.

Substancje zagrażające w ciąży

Jakich leków nie można stosować w ciąży? Przede wszystkim – w pierwszym trymestrze rekomenduje się, aby nie przyjmować niczego bez konsultacji z lekarzem, nawet leków OTC czy suplementów diety i ziół. Fakt, że są dostępne bez recepty wszędzie nie oznacza, że są bezpieczne!

W ciąży należy unikać takich substancji i preparatów, jak m.in.:

• pochodne witaminy A, retinoidy – stosowane w leczeniu trądziku, np. izotretynoina;
• pseudoefedryna – składnik wielu preparatów na objawy grypy i przeziębienia;
• niektóre antybiotyki, np. tetracykliny;
• Ibuprofen, naproksen, diklofenak, ketoprofen, kwas acetylosalicylowy – składniki niesteroidowych leków przeciwzapalnych, nie powinny być stosowane w szczególności w I i III trymestrze;
• Metamizol, kodeina (opiat) – również substancje przeciwbólowe;
• Metotreksat – stosowany w leczeniu niektórych nowotworów, chorób autoimmunologicznych;
• Kwas walproinowy – lek przeciwpadaczkowy;
• Inhibitory konwertazy angiotensyny (ACE) – stosowane w terapii nadciśnienia tętniczego, choroby niedokrwiennej serca, niewydolności serca, niektórych chorobach nerek;
• Antagoniści receptora angiotensyny II – stosowane w leczeniu nadciśnienia, są to tzw. sartany;
• Lit – w lekach stabilizujących nastrój;
• Talidomid – w lekach przeciwnowotworowych i autoimmunizacyjnych;
• leki przeczyszczające;
• leki hormonalne – z wyjątkiem tych zleconych przez lekarza;
• leki wpływające na krzepliwość krwi.

Co  stosować w ciąży – tylko po konsultacji z lekarzem?

O wszystkich lekach stosowanych przewlekle przed ciążą lekarz ginekolog powinien wiedzieć już na etapie planowania dziecka. Podobnie, specjalista prowadzący nas w zakresie danego schorzenia (kardiolog, alergolog, endokrynolog…) powinien wiedzieć o planowaniu ciąży, aby zalecić odstawienie lub zmianę leków.

Bezpieczne leki i suplementy dostępne bez recepty to te, które zaakceptuje lub zaleci lekarz prowadzący ciążę. To najważniejsza zasada, której każda ciężarna powinna bezwarunkowo się trzymać.

• jeśli chodzi o preparaty przeciwbólowe, zaleca się zwykle stosowanie paracetamolu – jednak tylko w uzasadnionych sytuacjach;
• Symetykon, składnik preparatów na gazy i wzdęcia, jest także uważany za bezpieczny;
• Inhibitory pompy protonowej (m.in. omeprazol, pantoprazol, dekslanoprazol, lanzoprazol, rabeprazol, esomeprazol)  uzasadnionych sytuacjach można zastosować w przypadku zgagi, refluksu;
• za bezpieczne są uznawane leki stosowane w przypadku alergii z loratadyną, ceteryzyną, lewocetyryzyną;
• niektóre antybiotyki – z grupy penicylin, także erytromycyna, klindamycyna, cefalosporyna;
• Furagina na zakażenia dróg moczowych może być przyjmowana w II trymestrze;
• syropy na kaszel – po I trymestrze można stosować te niezawierające alkoholu, kodeiny czy gwajafenezyny, czyli te np. z porostem islandzkim, prawoślazem i inne powlekające;
• leki homeopatyczne – uznawane są za bezpieczne w ciąży jednak, jak z każdym preparatem, należy ich użycie skonsultować z lekarzem.

Należy pamiętać, że chęć zażycia leku lub suplementu będąc w ciąży – należy zawsze skonsultować z lekarzem!