W okresie ciąży w organizmie kobiety dochodzi do znacznych zmian. Dotyczy to zarówno wyglądu kobiety jak i funkcjonowania jej organizmu.
Zmiany te powstają w ciągu długich dziewięciu miesięcy, natomiast ustępują – znacznie szybciej. Okres, w którym kobiecy organizm powraca do stanu przed ciążą, nazywamy połogiem.
Co to jest połóg?
Połogiem nazywamy okres czasu po porodzie trwający sześć do ośmiu tygodni, w którym w organizmie kobiety dochodzi do cofania się zmian powstałych w czasie ciąży i porodu. Połóg zaczyna się z chwilą urodzenia popłodu, czyli łożyska i błon płodowych.
Jakie zmiany charakteryzują połóg?
Połóg wyróżnia kilka charakterystycznych procesów, w skład których wchodzą:
- Cofanie się zmian powstałych podczas porodu i ciąży;
- Gojenie się ran powstałych podczas porodu;
- Rozpoczęcie tworzenia mleka (laktogeneza) i karmienia piersią;
- Powrót płodności związany z ponownym podjęciem czynności przez jajniki.
Po pierwsze – inwolucja narządu rodnego!
Jest to proces przebiegający w obrębie matczynych narządów, polegający na przywróceniu ich wielkości, kształtu i stanu z okresu przedciążowego. Zaznaczenia wymaga jednak fakt, że u mało której kobiety zostaną osiągnięte parametry odpowiadające sytuacji anatomicznej sprzed ciąży. Każdy okres dziewięciu miesięcy oraz poród pozostawia ślad w wielkości, kształcie czy stanie narządu rodnego. Przykładowo: ciężar macicy przed ciążą wynosi około 50 gramów. W okresie maksymalnego jej rozwoju (w trzecim trymestrze) jej masa sięga niekiedy 1200-1400 gramów. W czwartym tygodniu po porodzie masa macicy osiąga swoją ostateczną wagę – około 70 gramów. Jest to, jak widać, niewielka różnica, ale występuje prawie zawsze.
Inwolucja dotyczy macicy, jej dna, skóry brzucha, pęcherza moczowego oraz jelit. Wzrasta również napięcie mięśni brzusznych oraz zmniejsza się stopień uwodnienia organizmu mamy.
Jak do tego dochodzi?
Za zmiany w okresie poporodowym odpowiedzialne są dwa mechanizmy. Po pierwsze – zostaje przywrócona prawidłowa gospodarka hormonalna. Przede wszystkim ustaje działanie hormonów, takich jak: gestageny, laktogen łożyskowy, gonadotropina łożyskowa na macicę. Drugim mechanizmem są skurcze połogowe macicy, zmniejszające w znacznym stopniu ukrwienie tego mięśnia. Dodatkowy wpływ ma samo zmniejszenie się macicy i – w efekcie – brzucha po porodzie.
Skurcze charakterystyczne dla okresu poporodowego
Są to tak zwane skurcze połogowe. Dzielimy je na trzy rodzaje:
- Stałe napięcie macicy – jest to pojedynczy silny skurcz poporodowy macicy (może to być nawet skurcz tężcowy). Macica jest w tym okresie stale napięta lub twarda. Napięcie to ustępuje dopiero w pierwszych pięciu dniach połogu. Pojedynczy silny skurcz ma na celu zapobieganie poporodowej atonii (brak skurczu) i następczemu wykrwawieniu się pacjentki.
- Skurcze odruchowe – powstają po nagłym spadku poziomu estrogenów i progesteronu we krwi matki. Są to tak zwane skurcze laktacyjne. Na ich obecność wpływa drażnienie przez noworodka brodawki sutkowej. Powoduje to wydzielanie oksytocyny i prolaktyny. Szczególnie ten pierwszy hormon ma wpływ na obecność skurczy odruchowych.
- Samoistne, rytmiczne skurcze – są to skurcze nakładające się na stały skurcz i praktycznie już niewyczuwalne przez pacjentkę, a przede wszystkim – bardzo rzadko bolesne. Rozpoczynają się do kilku godzin po porodzie i trwają nie dłużej niż dwa, trzy dni. Z czasem przerwy pomiędzy skurczami rytmicznymi są coraz dłuższe. Pierworódki skurczów tych nie odczuwają ani na początku, ani pod koniec ich występowania. Niektóre wieloródki zgłaszają dolegliwości bólowe w okolicy podłonowej i, ewentualnie, krzyżowej. Są one jednak słabo nasilone i mają tendencje do samoistnego ustępowania bez interwencji farmakologicznej.
Wyżej wymienione skurcze mają wpływ zarówno na zapobieganie ewentualnym krwawieniom z uszkodzonych podczas porodu fragmentów macicy poprzez jej mechaniczne obkurczenia, jak i zmniejszają jej ukrwienie poprzez ucisk na naczynia krwionośne. Dodatkowo wpływają one na zmniejszenie się masy macicy i jej objętości.
Zamykanie się kanału szyjki macicy
W okresie połogu dochodzi również do ponownego wytworzenia pochwowej części szyjki macicy oraz do zamknięcia światła kanału. Jest to niezwykle szybki proces. W drugim dniu po porodzie zaczyna pojawiać się ponownie część pochwowa. Trzeciego dnia połogu część pochwowa jest już w większym stopniu uformowana a kanał szyjki macicy – znacznie obkurczony i zwężony. Pomiędzy siódmym a dziesiątym dniem dochodzi do prawie całkowitego zamknięcia ujścia wewnętrznego kanału szyjki. Jej ewentualne światło jest związane z potrzebą odpływania odchodów z jamy macicy. Ujście zewnętrzne, a więc to znajdujące się w szczycie pochwy, przepuszcza zaledwie opuszkę małego palca. Kończąc proces inwolucji, szyjka macicy przyjmuje kształt walca.
Jak po porodzie układa się macica?
Przed porodem, prawidłowo ułożona macica powinna być przodozgięta i przodopochylona. Niektóre kobiety maja macicę w ułożeniu tylnym (tyłozgięcie), jednak ułożenie to absolutnie nie powoduje bezpłodności. Niektóre Panie mogą mieć niewielkie kłopoty z zajściem w ciążę, jednak nie powinny one trwać zbyt długo. Wielokrotnie po pierwszym porodzie macica w takich sytuacjach nie wraca już do nieprawidłowego ułożenia, tylko pozostaje w przodozgięciu.
Zaraz po porodzie macica znajduje się w wyraźnym przodozgięciu. Po kilku dniach macica układa się w tyłozgięciu lub neutralnie, aby pod koniec połogu wrócić do normalnego ułożenia.
Jak zmniejsza się wielkość macicy?
Zaraz po porodzie macica się obkurcza i przyjmuje wielkość z dwudziestego tygodnia ciąży. Przez kolejne dziewięć dni zmniejsza się systematycznie. Po dwóch tygodniach nie można już wyczuć jej od strony powłok brzusznych. Pod koniec połogu macica jest tylko nieznacznie większa niż przed ciążą.
Podsumowanie
Pod koniec połogu – poza nieznacznie powiększoną macicą i ewentualną blizną po nacięciu krocza – wszelkie zmiany związane z ciążą i porodem zanikają całkowicie. Kobieta jest gotowa do ponownego zajścia w ciążę.