Cukrzyca ciążowa – wszystko, co musisz wiedzieć

Jakie są przyczyny i objawy cukrzycy ciążowej? Co robić, jeśli zostanie u nas stwierdzona? Oto kompendium wiedzy dotyczące cukrzycy ciążowej!

kobieta w ciąży z cukrzycą


Podziel się na


Cukrzyca ciążowa dotyczy prawie co dziesiątej kobiety spodziewającej się dziecka. Nieleczona cukrzyca, może prowadzić do poważnych konsekwencji. Kluczowa jest więc diagnostyka oraz odpowiednie leczenie. Jakie są przyczyny i objawy cukrzycy ciążowej? Co robić, jeśli zostanie u nas stwierdzona? Cukrzyca ciążowa – oto kompendium wiedzy dotyczące tej choroby.

Cukrzyca ciążowa – co to?

Cukrzyca to problem, który dotyka niemal co dziesiątej kobiety. Szacuje się, że odsetek ciężarnych, których dotyczy to między 3 a 8 %. Cukrzyca ciążowa jest terminem odnoszącym się do sytuacji, kiedy objawy cukrzycy i zaburzenia z nią związane pojawiły się pierwszy raz podczas ciąży. Na czym polega? Najogólniej mówiąc to choroba metaboliczna polegająca na przewlekłym, zbyt wysokim stężeniu glukozy we krwi (tzw. hiperglikemia) związanym z zaburzeniem wydzielania insuliny lub (a czasem – także) ze zmniejszeniem odpowiedzi tkanek na insulinę.

Insulina to hormon produkowany przez trzustkę, który gra bardzo ważną rolę w metabolizmie węglowodanów. W zdrowym organizmie po spożyciu posiłku, kiedy poziom glukozy we krwi wzrasta, stanowi to bodziec dla trzustki do wydzielania insuliny. Odpowiada ona za sprawny transport glukozy do komórek ciała i, w efekcie, obniżenia jej poziomu we krwi. Cukrzyca typu I to choroba autoimmunologiczna i związana jest z niszczeniem komórek trzustki wydzielających insulinę. Cukrzyca typu II zaś ma podłoże w insulinooporności czyli zmniejszeniu wrażliwości komórek na ten hormon bądź w jego zbyt małym wytwarzaniu. Jeśli po ciąży cukrzyca nie zniknie, uznaje się kobietę za chorą na cukrzycę typu II.

Warto pamiętać, że cukrzyca ciążowa to nie to samo co cukrzyca w ciąży, choć z pozoru te dwa określenia brzmią jak zamienniki. Cukrzyca w ciąży to określenie odnoszące się do sytuacji kobiety chorej już na cukrzycę, która zaszła w ciążę.

Więcej o planowaniu ciąży w przypadku chorób przewlekłych (także cukrzycy) pisaliśmy w tym artykule.

Przyczyny cukrzycy ciążowej

Przyczyny cukrzycy ciążowej są nieco inne niż w przypadku cukrzycy typu I i cukrzycy typu II. U ciężarnych winne są najczęściej hormony i zaburzenia z nimi związane. Hormony, które produkuje łożysko mogą hamować wydzielanie insuliny. Glukozy w związku z tym jest za dużo, organizm nie radzi sobie z tym obciążeniem i rozwija się cukrzyca ciążowa.

Dokładne przyczyny cukrzycy nie są znane, jednak można wskazać pewne czynniki ryzyka, które zwiększają zagrożenie wystąpieniem tej choroby w ciąży. Są to m.in.

  • wiek powyżej 35. lat,
  • otyłość lub nadwaga,
  • nadciśnienie,
  • rodzinne obciążenie cukrzycą typu II,
  • niezdrowy styl życia (nieprawidłowa dieta, brak aktywności),
  • ciąża mnoga,
  • PCOS.
kobieta w ciąży z cukrzycą

Cukrzyca ciążowa – objawy

Niestety, u wielu kobiet nie pojawiają się widoczne objawy cukrzycy ciążowej. Choć poniższe symptomy mogą na nią wskazywać, nie są specyficzne i w dużej mierze pokrywają się ze „zwyczajnymi” dolegliwościami występującymi w ciąży.

Warto jednak zwrócić uwagę na:

  • napady głodu,
  • wielomocz,
  • wzmożone pragnienie,
  • poczucie wyczerpania, senność,
  • szybki przyrost wagi,
  • zbyt duży wzrost wagi płodu.

Diagnostyka cukrzycy ciążowej

Wielu lekarzy zleca badanie poziomu glukozy jeszcze przed rozpoczęciem starań o dziecko. To bardzo dobre posunięcie, ponieważ rozpoznanie skłonności do cukrzycy lub samej cukrzycy na wczesnym etapie jest absolutnie kluczowe i pozwala skutecznie ją leczyć przeciwdziałać wystąpieniu nieprzyjemnych skutków.

W czasie ciąży wykonuje się badania poziomu glukozy regularnie. Pierwsze należy wykonać do 10. tygodnia. Jeśli wynik będzie nieprawidłowy, trzeba jak najszybciej udać się na tzw. OGTT (ang. Oral Glucose Tolerance Test), czyli test obciążenia glukozą. Jeśli zaś wszystko jest w porządku, standardowo każda ciężarna powinna go wykonać między 24. a 28. tygodniem. Podczas OGTT na czczo pobierana jest krew, następnie należy wypić szklankę wody z rozpuszczoną glukozą. Po godzinie i po dwóch następują kolejne dwa pobrania krwi.

Normy w cukrzycy ciążowej

Jeśli chodzi o normy dla badania OGTT, wyglądają one następująco:

  • Prawidłowa glikemia na czczo: <92 mg/dl
  • Po pierwszym pobraniu krwi (po godzinie): 180 mg/dl,
  • Po drugim pobraniu krwi (po dwóch godzinach): <153 mg/dl

Wynik uznaje się za nieprawidłowy jeśli choć jedna z powyższych norm zostanie przekroczona. Wtedy stwierdzana jest cukrzyca ciążowa. Tak samo jak regularne badania, ważny jest także samodzielny pomiar glikemii (tzw. glukometrem). Jak wyglądają normy cukru po posiłku i przed nim? Wartość glikemii na czczo powinna wynosić <90 mg/dl (5 mmol/l), natomiast godzinę po jedzeniu – <120 mg/dl (6,7 mmol/l).

kobieta w ciąży z cukrzycą

Cukrzyca ciążowa – leczenie

Po rozpoznaniu choroby kobieta powinna udać się do specjalisty diabetologa. Leczenie cukrzycy ciążowej polega na wdrożeniu odpowiedniej diety i umiarkowanej aktywności fizycznej, a dopiero wtedy, kiedy to okaże się niewystarczające, należy przyjmować insulinę. Insulinoterapia jest bezpieczna zarówno dla dziecka, jak i dla matki. Insulinę przyjmuje się w postaci zastrzyków tzw. penem.

Warto jednak mieć świadomość, że w większości przypadków wystarczy zmiana nawyków żywieniowych i stylu życia, a leczenie dietą przynosi pożądane skutki.

Dieta przy cukrzycy ciążowej

Dieta w cukrzycy musi uwzględniać indywidualne zapotrzebowanie kaloryczne, aktywność fizyczną, a także etap ciąży oraz wagę sprzed zajścia w ciążę (i fakt, czy pojawiła się wtedy nadwaga lub otyłość). Dlatego wskazane jest, by kobiety chcące wdrożyć odpowiednie odżywianie w cukrzycy ciążowej skonsultowały się z dietetykiem. Zalecenia i kaloryczność będą bowiem różniły się w zależności od konkretnego przypadku. Aby leczenie cukrzycy ciążowej było skuteczne warto mocno skupić się na wprowadzeniu odpowiednich, indywidualnych zasad żywieniowych. W przypadku cukrzycy ciążowej dieta powinna być przede wszystkim zbilansowana. Oznacza to, że musi dostarczać zarówno węglowodanów, białek, jak i tłuszczy. Nie może być to dieta eliminacyjna, w której obcinamy np. produkty mączne (chleb, ziemniaki, makarony…) i opieramy się tylko na białku, warzywach, owocach i tłuszczach.

Zdrowe odżywianie to umiejętność zachowania równowagi między wszystkimi składnikami w posiłkach. Węglowodany powinny stanowić aż 40-50% zapotrzebowania kalorycznego, ale trzeba wybierać je mądrze.

Powinny być to węglowodany złożone (o niskim indeksie glikemicznym), których zjedzenie nie wywołuje nagłego wzrostu poziomu cukru, a wręcz przeciwnie – glukoza jest uwalniana stopniowo, co działa zdecydowanie na korzyść. Dobre węglowodany to warzywa, a także produkty pełnoziarniste, razowe, brązowy ryż, płatki owsiane, kasze (szczególnie jaglana, jęczmienna i gryczana), ziemniaki (w ich przypadku najkorzystniej po ugotowaniu/upieczeniu ostudzić i podgrzać ponownie lub zjeść na zimno, wtedy zachowamy w nich skrobię oporną, która nie wpływa negatywnie na indeks glikemiczny). Unikać trzeba cukru, wszelkich słodzonych napojów i soków owocowych, słodyczy, miodów, dżemów, a także owoców o wysokim IG – dojrzałych bananów, winogron, ananasów, melonów.

Produkty białkowe (30% zapotrzebowania kalorycznego) powinny zawierać mniejszą zawartość tłuszczu, warto wybierać więc chude mięso i nabiał, pamiętając też, że dodatkowe źródło białka stanowią rośliny strączkowe. Należy odstawić majonez, śmietanę 18%, 30% i tłuste, żółte lub pleśniowe sery. Jeśli chodzi o tłuszcze (20-30% zapotrzebowania) – tutaj preferowane są roślinne, jak oliwa z oliwek, olej rzepakowy, awokado, a także te pochodzące z ryb.

Oprócz rodzajów spożywanych produktów ważny jest także sposób ich przyrządzania. Preferowane jest gotowanie, gotowanie na parze, pieczenie, duszenie, grillowanie. Należy też pamiętać o tym, by nie robić dłuższych przerw między posiłkami. Jeść należy co około 3 godziny – w sumie 5 lub 6 posiłków.

Czy cukrzyca ciążowa wpływa na dziecko?

Skutki nieleczonej cukrzycy ciążowej dla dziecka i matki mogą być poważne, właśnie dlatego tak kluczowa jest w jej przypadku szybka diagnostyka. Wpływ cukrzycy ciążowej na dziecko może obejmować:

  • makrosomię, czyli zbyt wysoką wagę urodzeniową (stąd też konieczność wykonania cesarskiego cięcia);
  • wady rozwojowe (mózgu, serca, układu oddechowego);
  • przedwczesny poród;
  • żółtaczkę noworodkową;
  • niedocukrzenie (po porodzie trzustka dziecka produkuje nadal duże ilości insuliny) wpływające negatywnie na rozwój komórek nerwowych;
  • cukrzycę typu II, nadwagę, otyłość w okresie dojrzewania.
mężczyzna całuje brzuch kobiety z cukrzycą ciążową

Cukrzyca ciążowa po porodzie

Cukrzyca ciążowa po porodzie, jeśli nadal występuje, jest już uważana nie za „ciążową”, lecz za cukrzycę typu  II. W przypadku kobiet, u których wystąpiła ta choroba zaleca się wykonanie testu OGTT dwa lub trzy miesiące po urodzeniu dziecka, a przez pierwsze dwa tygodnie połogu należy w dalszym ciągu mierzyć codziennie swój poziom cukru.

Wystąpienie cukrzycy ciążowej jest także czynnikiem ryzyka wpływającym na wystąpienie cukrzycy typu II w dalszym etapie życia, dlatego nawet, jeśli po przyjściu dziecka na świat wszystko się unormuje należy pamiętać o regularnych, corocznych badaniach OGTT.