Jednym z badań, które każda kobieta powinna na stałe wpisać do swojego kalendarza jest – cytologia. Czym jest cytologia i dlaczego badanie cytologiczne jest tak ważne?
Profilaktyka i czynne zapobieganie kobiecym chorobom to najbardziej rozważne i dojrzałe podejście do kwestii tak ważnej, jaką jest własne zdrowie. Jednym z badań, które każda kobieta powinna na stałe wpisać do swojego kalendarza jest – cytologia. Czym jest cytologia i dlaczego badanie cytologiczne jest tak ważne?
Cytologia – co to?
Cytologia, czyli badanie cytologiczne, jest procedurą przesiewową w kierunku raka szyjki macicy. Sprawdza obecność komórek przedrakowych lub rakowych z tarczy i kanału szyjki macicy. Badanie cytologiczne polega na pobraniu wymazu z kanału szyjki macicy. Wymaz z szyjki macicy jest pobierany przez ginekologa. Służy do tego specjalna szczoteczka, która pozwala na pobranie komórek zarówno z tarczy, jak i z kanału szyjki macicy. Procedurę przeprowadza się w gabinecie ginekologicznym.
Materiał zawiera złuszczone komórki nabłonka (nabłonek szyjki macicy podczas regeneracji ulega złuszczeniu), które następnie nakłada się na szkiełko laboratoryjne i utrwala odpowiednimi odczynnikami. Próbki podlegają mikroskopowemu badaniu w laboratorium. Wyniki cytologii można odebrać już po kilku dniach.
Istnieją dwa sposoby zapisu wyników cytologii:
- metoda opisowa tzw. system oceny Bethesda;
- metoda skali wg. pięciostopniowej skali Papanicolau.
Istnieją pracownie analityczne, które przedstawiają wyniki jednocześnie w obu systemach. Zakwalifikowanie rozmazu do odpowiedniej kategorii daje podstawę do dalszej diagnostyki zaobserwowanych zmian.
Wymaz z szyjki macicy jest badaniem bezbolesnym oraz nieinwazyjnym, a przede wszystkim – najskuteczniejszą metodą wykrywania na szyjce macicy wszelkich zmian, które mogą stanowić pierwsze symptomy nowotworu. Badanie oczywiście nie zapobiega zakażeniu wirusem, ale nie ulega wątpliwości, że pozwala podjąć leczenie na etapie, dającym ogromne szanse całkowitego wyleczenia.
Badanie cytologiczne – kiedy robić cytologię?
Ukończenie 25 lat to umowna granica, która powinna przekonać kobietę o wykonaniu badania cytologicznego. Od tej reguły są jednak pewne wyjątki. Nie ulega wątpliwości, że wymaz z kanału szyjki macicy to badanie obowiązkowe dla każdej kobiety, która rozpoczęła współżycie seksualne.
Granica wiekowa nie jest istotna także w przypadku kobiet, które są nosicielkami wirusa HIV, HPV (wirus brodawczaka ludzkiego), przyjmują leki immunosupresyjne bądź też były leczone z powodu nadżerki albo dysplazji (stan przedrakowy) szyjki macicy. Preferuje się powtarzanie badania jeden raz w przeciągu roku, co dotyczy w szczególności tych kobiet, u których stwierdzono czynniki ryzyka zachorowania na raka szyjki macicy.
Prawidłowe wyniki badania cytologicznego, a także brak czynników ryzyka dają kobiecie możliwość decyzji co do częstotliwości powtarzania badania (rzadziej niż 1 na 12 miesięcy). Zdarza się także, że badanie należy wykonać w okresie krótszym niż 1 rok. Taka sytuacja ma miejsce wtedy, gdy poprzednie rozmazy były np. mało czytelne. Kobiety w ciąży wykonują badanie w 9-10 tygodniu.
W pozostałych wypadkach badanie powinno być przeprowadzone pomiędzy piątym dniem po zakończeniu miesiączki, a piątym dniem przed przewidywanym terminem kolejnego krwawienia. Zaleca się rezygnację ze współżycia w okresie 2 dni przed planowanym badaniem. Ponadto nie należy stosować globulek dopochwowych (także środków antykoncepcyjnych) ani też wykonywać irygacji pochwy w przeciągu 2-3 dni przed badaniem. Tego rodzaju środki ostrożności pozwolą jak najbardziej uwiarygodnić otrzymane wyniki.
Wyniki cytologii – co oznaczają?
Wyniki cytologii mogą mieć różne interpretacje, które wskazują na stan komórek nabłonka szyjki macicy. Istnieją dwa możliwe wyniki z cytologii: normalne lub nieprawidłowe. Do wyznaczenia wyniku cytologii używa się różnych skal:
Skala Papanicolau (PAP)
Skala przedstawia wyniki cytologii w sposób uproszczony. Zaliczała pacjentkę do jednaj z pięciu grup, który to przydział informował o jej stanie zdrowia:
- I grupa – wynik prawidłowy – w pobranej próbce występują jedynie prawidłowe komórki nabłonka płaskiego i gruczołowatego.
- II grupa – w próbce występują nieliczne nieprawidłowe komórki, co świadczy o pojawieniu się stanu zapalnego, brak jednak komórek, charakterystycznych dla stanu przedrakowego. Istnieje możliwość, że u pacjentki pojawiła się nadżerka, która wymaga odpowiedniego leczenia i powtórzenia badania po jego zakończeniu.
- III grupa – wykryto komórki, które mogą przekształcić się w nowotwór, dlatego też konieczna jest dalsza diagnostyka.
- IV grupa – wykryto komórki nowotworowe, które mogą świadczyć o wykryciu raka przedinwazyjnego. Jego wczesne wykrycie daje pewność wyleczenia.
- V grupa – wykryto liczne komórki nowotworowe; wykryte zmiany świadczą o istnieniu tzw. raka inwazyjnego, wymagającego natychmiastowego podjęcia leczenia.
Ukończenie 25 lat to umowna granica, która powinna przekonać kobietę o wykonaniu badania cytologicznego.
System Bethesda (TBC)
Jeszcze do niedawna wyniki cytologii odczytywano właśnie na podstawie pięciostopniowej skali. Jak się jednak okazuje, powyższa klasyfikacja nie jest już traktowana jako wystarczająco wiarygodna. Sama informacja na temat grupy cytologicznej, do jakiej według badania przynależy pacjentka, nie dostarcza ginekologowi pełnej informacji, jaka jest mu potrzebna do ustalenia dalszych kroków postępowania.
Opis wg systemu Bethesda zawiera informacje na temat tego, czy pobrany materiał jest odpowiedni do oceny cytologicznej, a więc informuje, czy liczba pobranych komórek jest dostateczna. Podana jest informacja, czy obraz cytologiczny jest prawidłowy oraz – w razie konieczności – szczegółowy opis zaobserwowanych zmian. Co możemy przeczytać na wyniku:
Wynik cytologii prawidłowy (dawniej: grupa I)
W opisie zaznaczono jedynie prawidłowe komórki nabłonka płaskiego i gruczołowatego.
Cytologia prawidłowa z łagodnym stanem zapalnym
W opisie zaznaczono komórki prawidłowe oraz znikome ilości komórek, informujących o stanie zapalnym. Stan zapalny z reguły ustępuje samoistnie, dlatego też nie wymaga podejmowania leczenia.
Cytologia prawidłowa ze stanem zapalnym
W opisie są zaznaczono komórki prawidłowe, a ponadto pojedyncze leukocyty oraz komórki, informujące o wystąpieniu stanu zapalnego. Wynik wymaga konsultacji z lekarzem, który zaleci leczenie przeciwzapalne.
AGUS/ASCUS. Wynik nieprawidłowy
W opisie zaznaczono komórki informujące o stanie zapalnym. Wynik taki świadczy o poważnej infekcji, informuje jednocześnie, że w próbce nie ma komórek nowotworowych. Należy skonsultować wyniki z ginekologiem, który zaleci leczenie przeciwzapalne, zaś po jego zakończeniu należy powtórnie wykonać badanie, aby sprawdzić, czy nastąpiła poprawa. Użyte skróty to nazwy komórek, trudnych do jednoznacznej klasyfikacji: nietypowe komórki AGUS (kanału szyjki macicy) lub ASCUS (części zewnętrznej szyjki macicy).
Obraz cytologiczny odpowiada Bethesda LSIL
To także wynik nieprawidłowy. Oznacza zazwyczaj ostry stan zapalny, a ponadto informuje, że w pobranej próbce wystąpiły pojedyncze komórki, z których mogą już powstawać nowotwory. Wymaga wizyty u ginekologa, który zaleci dalsze badania lub podejmie decyzję o leczeniu.
Obraz cytologiczny odpowiada Bethesda HSIL
To także wynik nieprawidłowy. Informuje, że w pobranej próbce wystąpiły liczne komórki, z których mogą powstawać nowotwory. Wymaga wizyty u ginekologa, który zaleci dalsze badania.
Nieprawidłowy wynik cytologii
Jeśli wyniki cytologii są nieprawidłowe nie oznacza to, że masz raka. Oznacza to po prostu, że na szyjce macicy znajdują się nieprawidłowe komórki, z których niektóre mogą mieć podwyższone ryzyko. W zależności od wyników testu lekarz może zalecić zwiększenie częstotliwości badań cytologicznych lub dokładniejsze obejrzenie tkanki szyjki macicy za pomocą kolposkopii.
To nie tylko badanie na raka szyjki macicy. Niektóre potencjalne przyczyny nieprawidłowego wyniku cytologii obejmują:
- CIN (cervical intraepithelial neoplasia) – prekursorowe zmiany komórkowe, które mogą prowadzić do raka szyjki macicy,
- infekcje wirusowe, takie jak HPV (wirus brodawczaka ludzkiego), który jest związany z rozwojem raka szyjki macic,
- zapalenie szyjki macicy lub inne nieprawidłowości zapalne,
- nieprawidłowości hormonalne lub reakcje na leki,
- inne zmiany nieprawidłowe lub atypowe komórki, które wymagają dalszej oceny.
W przypadku otrzymania nieprawidłowego wyniku cytologii, zaleca się skonsultowanie się z lekarzem ginekologiem w celu omówienia wyników i zaleceń dotyczących dalszych badań lub leczenia. Lekarz może zalecić dodatkowe testy diagnostyczne, takie jak kolposkopia, biopsja lub ponowne wykonanie cytologii w celu potwierdzenia lub dalszej oceny nieprawidłowości. Ważne jest, aby nie bagatelizować nieprawidłowego wyniku cytologii i skonsultować się z profesjonalistą w celu odpowiedniej oceny i opieki medycznej.
Badanie cytologiczne daje szansę wykrycia wczesnych postaci raka szyjki macicy w stadium przedklinicznym – bezobjawowym, co daje szansę pełnego wyleczenia.
Korzyści, jakie daje regularna cytologia nie są proporcjonalne do czasu, jakie musimy na nią poświęcić. Badanie zajmuje zaledwie kilka minut, a zysk jaki niesie dla pacjentki jest ogromny. Tym zyskiem może być – wygrana z nowotworem. Można również zabezpieczyć swoje zdrowie przez szczepionkę przeciw wirusowi HPV.
Według zaleceń Unii Europejskiej, szczepionka przeciwko wirusowi powinna być podawana dziewczynkom w wieku od 9 do 15 lat (czyli przed rozpoczęciem aktywności płciowej) oraz kobietom w wieku od 16 do 26 lat.
Regularne wykonywanie badań cytologicznych jest kluczowe dla wczesnego wykrywania raka szyjki macicy i zapobiegania jego rozwojowi.
Dowiedz się także: