Cytologia płynna i test na HPV – dwa nowe badania na NFZ

Czym różni się cytologia płynna od tradycyjnej?

Rak szyjki macicy to jeden z częstszych nowotworów występujących u kobiet. Na wczesnym etapie jest wyleczalny w ponad 90% przypadków. Dlatego każda kobieta powinna regularnie robić cytologię.

Cytologia płynna (cytologia na podłożu płynnym, LBC liquid-based cytology) to badanie polegające na pobraniu komórek z szyjki macicy, tak jak w tradycyjnej cytologii, ale materiał trafia do specjalnego płynu konserwującego, zamiast być od razu rozprowadzony na szkiełku. W laboratorium komórki są potem oczyszczane z zanieczyszczeń (śluzu, krwi, itp.), a następnie przygotowywany jest z nich czysty i czytelny preparat do oceny mikroskopowej.

Cytologia płynna jest więc dużo bardziej dokłada, niż zwykła cytologia. Pozwala lepiej ocenić stan zdrowia szyjki macicy. Dzięki cytologii płynnej już na bardzo wczesnym etapie możemy rozpoznać zmiany nowotworowe szyjki macicy. Od 26 marca 2025 r. Narodowy Fundusz Zdrowia refunduje test HPV HR oraz badanie cytologia płynna na NFZ (LBC) w ramach programu profilaktyki raka szyjki macicy dla kobiet w wieku 25–64 lat.

Zalety cytologii płynnej:

• wyższa czułość wykrywania zmian nowotworowych,
• możliwość wykonania testu HPV z tej samej próbki (tzw. triage),
• mniejsze ryzyko błędów laboratoryjnych.

Test HPV na NFZ – jak działa i kiedy go wykonać?

Test HPV HR wykrywa obecność wirusów brodawczaka ludzkiego o wysokim ryzyku onkogennym. To właśnie przewlekłe zakażenie niektórymi typami wirusa HPV (głównie 16 i 18) odpowiada za ponad 90% przypadków raka szyjki macicy. Najskuteczniejszym i najprostszym sposobem ochrony przed zakażeniem HPV oraz chorobami wywołanym przez HPV jest szczepienie.

Od kiedy test HPV jest refundowany przez NFZ?

Test na obecność wirusa HPV (HR) jest refundowany przez NFZ od 26 marca 2025 r. w ramach programu profilaktyka raka szyjki macicy. Połączenie testu HPV HR i cytologii płynnej to tzw. podwójny test przesiewowy, który znacznie zwiększa skuteczność wykrywania wczesnych zmian przednowotworowych. W krajach, które wdrożyły tę metodę, liczba zachorowań na raka szyjki macicy znacznie spadła.

Cytologia czy test HPV – co lepiej wykrywa raka szyjki macicy?

Najlepsze efekty daje połączenie obu badań, tzw. podwójny test przesiewowy:

• w krajach, które wdrożyły ten model, znacznie spadła liczba zachorowań,
• większa skuteczność wykrywania stanów przednowotworowych,
• badania wykonywane z jednej próbki → większy komfort pacjentki.

Wymaz z szyjki macicy jest pobierany na podłoże płynne, co umożliwia wykonanie testu molekularnego HPV HR i oceny mikroskopowej (LBC) z jednej próbki (triage):

1. w przypadku ujemnego wyniku testu HPV HR, badanie będzie wykonywane co 5 lat.
2. w przypadku sytuacji dodatni wynik HPV HR, z tej samej próbki, bez konieczności powtarzania wizyty zostanie wykonana cytologia na podłożu płynnym (LBC). Jeśli cytologia wykryje zmiany na szyjce macicy, pacjentka zostanie skierowana na dodatkowe badania w ramach etapu pogłębionej diagnostyki.

Cytologia w ciąży

Czy cytologia w ciąży jest bezpieczna? Tak, cytologia w ciąży to badanie przesiewowe, które jest zalecane i bezpieczne dla przyszłej mamy oraz dziecka. Cytologia jest zalecana w pierwszym trymestrze ciąży, najlepiej przed 10. tygodniem, jako część rutynowej opieki prenatalnej

Jakie badania zrobić przed ciążą? [Lista]

Poniżej przedstawiamy listę badań, które warto wykonać jeszcze przed zajściem w ciążę, by zadbać o zdrowie swoje i przyszłego dziecka. Oto badania dla kobiet planujących ciążę:

• Badania ogólne:
  morfologia krwi, OB, CRP, glukoza,
  badanie moczu, grupa krwi i Rh.
• Układ hormonalny:
  TSH, FT4 (tarczyca),
  prolaktyna, progesteron,
  AMH (rezerwa jajnikowa, badanie płatne).
• Choroby zakaźne:
  toksoplazmoza, różyczka, cytomegalia,
  WZW B i C, HIV, kiła.
• Ginekologiczne:
  cytologia płynna,
  test HPV,
  USG ginekologiczne, badanie piersi,
  wymaz z pochwy (flora bakteryjna, grzyby).

HPV w ciąży

HPV (wirus brodawczaka ludzkiego) to bardzo powszechny wirus przenoszony głównie drogą płciową. Wyróżnia się ponad 100 typów wirusa, ale to tzw. typy wysokiego ryzyka (np. HPV 16, 18) są związane z ryzykiem rozwoju raka szyjki macicy.

Zakażenie HPV nie oznacza automatycznie zagrożenia dla ciąży. Większość zakażeń przebiega bezobjawowo i ustępuje samoistnie w ciągu 1–2 lat. Ryzyko przeniesienia wirusa na dziecko podczas porodu jest bardzo niskie. HPV nie wpływa na rozwój płodu, ani nie powoduje wad wrodzonych. W ciąży nie leczy się samego wirusa HPV – nie ma na niego leku. Jeśli zostaną wykryte poważniejsze zmiany w badaniach, monitoruje się je do porodu, a leczenie podejmuje dopiero po zakończeniu ciąży.

Szczepienia na HPV

Aby chronić przyszłe pokolenia Polek i Polaków we wrześniu 2024 roku Ministerstwo Zdrowia wraz z Ministerstwem Edukacji rozpoczęło akcję edukacyjną oraz umożliwiło organizację szczepień przeciwko HPV w szkołach podstawowych dla chłopców i dziewczynek w wieku 9 -14 lat.

Programy profilaktyczne dla kobiet – darmowe badania NFZ

W ramach Narodowego Funduszu Zdrowia (NFZ) kobiety w Polsce mogą skorzystać z szeregu bezpłatnych badań profilaktycznych, które pomagają we wczesnym wykrywaniu chorób oraz utrzymaniu zdrowia. Przedstawiamy przegląd dostępnych programów:

• Program profilaktyki raka piersi, mamografia – od 45 lat;
• Program profilaktyki raka szyjki macicy – od 25 lat;
• Program badań prenatalnych – dla wszystkich kobiet w ciąży.

Regularne korzystanie z bezpłatnych badań oferowanych przez NFZ to szansa na wczesne wykrycie chorób, skuteczne leczenie oraz zachowanie zdrowia. Udostępnij ten artykuł znajomym – pomóż szerzyć wiedzę o nowych badaniach ginekologicznych!

Dowiedz się więcej:

• Cytologia- badanie niezbędne
• Jak przygotować ciało do ciąży?
• Bezpłatna szczepionka przeciw RSV dla kobiet w ciąży od 1 kwietnia
• Ciąża na NFZ – jak wygląda prowadzenie ciąży w ramach NFZ