Karta Praw Kobiety Rodzącej – nadzieja czy miraż?

Kobiety w ciąży mają prawo do bezpłatnego znieczulenia i troskliwej opieki. Jakie jeszcze mają prawa kobiety w ciąży? Sprawdź!

kobieta w ciąży prawa


Podziel się na


Rodząca może wybrać pozycję do porodu, podjąć decyzję, czy wykonać cesarskie cięcie, czy też nie. Prawo do bezpiecznego, bezpłatnego porodu rodzinnego, znieczulenia, bezpłatnych szkół rodzenia, badań wykrywających powikłania, a także do opieki psychologicznej w okresie ciąży i połogu ma gwarantować Karta Praw Kobiety Rodzącej, opracowana przez Rzecznika Praw Obywatelskich.

Przyrodzone i niezbywalne prawa

Kobieta rodząca ma przyrodzone i niezbywalne prawa, które gwarantuje jej chociażby Konstytucja RP w art. 68 ust. 3. Możemy w nim przeczytać, że władze publiczne są obowiązane do zapewnienia szczególnej opieki zdrowotnej dzieciom i kobietom ciężarnym. Dodatkowo Konwencja o prawach dziecka w art. 24. w ust. 2. pkt d wyraźnie nakazuje zapewnienie matkom właściwej opieki zdrowotnej w okresie przed i po urodzeniu dziecka. Ale to tylko teoria, w rzeczywistości sprawy nie wyglądają już tak różowo.

Dlatego w celu prawomocnego zapewnienia opieki profilaktyczno-leczniczej dla kobiet ciężarnych i rodzących, oraz poprawienia standardów aktualnie realizowanych świadczeń, Rzecznik Praw Obywatelskich Janusz Kochanowski przygotował obywatelski projekt Karty Praw Kobiety Rodzącej. Niemal cztery tysiące podpisów złożonych pod dokumentem są niepodważalnym dowodem wagi problemu. Koniecznym jest bowiem wprowadzenie ustawowych rozwiązań dotyczących całościowego systemu opieki zdrowotnej nad matką i dzieckiem, od którego Ministerstwo Zdrowia niestety odstąpiło w 2002 r., nie wprowadzając w zamian ustalonych standardów opieki okołoporodowej.

Polska wymiera

Spadek umieralności niemowląt w Polsce uległ zahamowaniu w 2007 roku, a poziom umieralności jest o 1/4 wyższy od przeciętnego w UE, przy czym głównym problemem jest umieralność niemowląt w pierwszym tygodniu życia, która zależy głównie od jakości opieki medycznej. Co istotne, dokument przygotowany w biurze RPO ujrzał światło dzienne niedługo po opublikowaniu przez GUS danych, według których w 2050 r. ludność Polski może zmaleć do zaledwie 32 milionów. Gdyby dane te okazały się zgodne z prawdą, byłby to olbrzymi cios w polski system emerytalny – a także oznaczałoby to spadek znaczenia Polski w Unii Europejskiej. W tej jednak chwili nie to jest najważniejsze – najbardziej istotne jest to, że dla kobiet Karta stanowi szansę na godny i bezpieczny poród, podczas gdy obecne warunki powodują, że to strach przed ciążą – a nie liczba urodzeń – wciąż rośnie.

kobieta w ciąży

Matka i dziecko

Zgodnie z zapisami Karty, bezpieczny poród to taki, podczas którego kobiecie rodzącej zapewnia się poszanowanie i ochronę jej godności, intymność, odpowiednie informacje o stanie zdrowia – własnego i dziecka – oraz o przysługujących prawach. W Karcie nacisk położony jest na wczesny kontakt matki z dzieckiem, który jest warunkiem odpowiedniej adaptacji po porodzie. Ponadto gwarantuje ona m.in. prawo do bezpłatnego porodu z udziałem wykwalifikowanego personelu i z uwzględnieniem życzeń kobiety, dotyczących stosowanych procedur położniczych. Oznacza to, że jeżeli nie występują przeciwwskazania medyczne, kobieta ma prawo do ochrony przed bólem, wsparcia psychologicznego, obecności męża lub innej bliskiej osoby. Karta zapewniać ma też prawo do wszelkich procedur diagnostyczno- leczniczych, do których mają dostęp kobiety w innych krajach UE. Uwzględniono w niej również prawo wnoszenia roszczeń odnośnie procedur medycznych oraz warunków, w jakich świadczona jest opieka nad kobietą ciężarną, rodzącą i dzieckiem.

Szara rzeczywistość

W Polsce tymczasem istnieje problem braku miejsc na oddziałach położniczych i noworodkowych, do tego udzielane świadczenia nie dość, że nie są na wysokim poziomie, to ich standard wciąż spada. W tym świetle szczególnego charakteru nabiera punkt piąty Karty – zapewniający bezpłatne znieczulenie dla każdej kobiety, która sobie tego zażyczy. Należy zdać sobie sprawę z tego, że jest to po prostu standard europejski, a nie luksus, ale może należało się tego spodziewać, ponieważ w Polsce można mnożyć przykłady poczytywania za zbytek spraw, które w cywilizowanym świecie stanowią niezbędne minimum. Dla tak dużego państwa jak Polska jest przecież kompromitującym fakt, że kobiety mieszkające blisko zachodniej granicy wybierają podróż do niemieckiego Schwedt, aby tam rodzić swoje dzieci. Niestety, NFZ i minister zdrowia nie kwapią się do finansowania postulatów Karty, zasłaniając się brakiem środków.

A oto dziesięć punktów Karty z krótkim opisem każdego z nich. Całość dokumentu można znaleźć na stronach RPO:

1. Prawo do systemowej, kompleksowej, czynnej, odpowiedniej do potrzeb i bezpłatnej opieki nad matką i dzieckiem.

Jest to postulat przyjęcia na mocy ustawy całościowego, trwałego systemu opieki zdrowotnej nad matką i dzieckiem.

2. Prawo do odpowiedniej i bezpłatnej promocji zdrowia i edukacji zdrowotnej, w tym do tzw. szkół rodzenia.

Konieczność zapewnienia odpowiedniej i bezpłatnej promocji zdrowia i edukacji zdrowotnej w szkołach, placówkach opiekuńczo-wychowawczych i szkołach rodzenia z położeniem nacisku na: racjonalne żywienie matek; odpowiednią aktywność fizyczną; unikanie zachowań szkodliwych dla zdrowia matki i dziecka oraz promocję karmienia piersią niemowląt.

3. Prawo do kwalifikowanej, zgodnej ze współczesną wiedzą medyczną, profilaktycznej opieki zdrowotnej w wieku rozrodczym, w szczególności w okresie okołokoncepcyjnym i podczas ciąży.

Podkreślenie znaczenia profilaktyki zagrożeń i chorób w okresie ciąży, zapobiegania zakażeniom wrodzonym i przenoszonym drogą płciową oraz zapobiegania powikłaniom ciąży. Zdaniem RPO kobiety w ciąży maja prawo do szczepienia przeciwko tężcowi i różyczce, porad w zakresie zwalczania uzależnień i innych. Punkt ten stanowi potwierdzenie, iż kobieta ma prawo do wszelkich procedur profilaktycznych, dostępnych dla kobiet w innych krajach UE.

4. Prawo do wczesnego, bezpłatnego, zgodnego ze współczesna wiedzą medyczną, wykrywania, diagnostyki i leczenia powikłań ciąży, w tym wewnątrzmacicznego zahamowania wzrostu płodu, a także niedokrwistości i zakażeń kobiet, w tym zakażeń przenoszonych drogą płciową.

Usankcjonowanie konieczności właściwego prowadzenia ciąży, wykrywania i leczenia powikłań jako niezbędnych dla ograniczenia umieralności matek oraz umieralności okołoporodowej, w tym martwych urodzeń. Nieodzownym warunkiem realizacji prawa kobiety ciężarnej do odpowiedniej dla jej potrzeb diagnostyki i leczenia ma być sprawnie funkcjonujący system trójstopniowej opieki okołoporodowej.

5. W przypadku prawidłowego przebiegu ciąży, prawo do bezpiecznego, bezpłatnego porodu z udziałem wykwalifikowanego personelu z uwzględnieniem życzeń kobiety rodzącej dotyczących stosowanych procedur położniczych, jeżeli nie występują przeciwwskazania medyczne.

Właściwy przebieg porodu jest gwarantem zdrowia matek i dzieci oraz ograniczenia umieralności matek i umieralności okołoporodowej. Bezpieczny poród wiąże się z zapewnieniem kobiecie ochrony jej godności, intymności, jak i odpowiednim informowaniem o przysługujących prawach oraz skutecznym leczeniem powikłań. Kobieta rodząca (o ile nie występują przeciwwskazania medyczne) ma prawo do życzeń dotyczących procedur położniczych (decyduje o pozycji do porodu oraz nie precyzowanych przez Kartę zabiegach przygotowawczych niepotrzebnych zdaniem Światowej Organizacji Zdrowia jak: golenie łona, lewatywa; może nie wyrazić zgody na obecność osób postronnych – np. studentów medycyny), a także ochrony przed bólem (znieczulenie), wsparcia psychologicznego, obecności osoby bliskiej.

6. W przypadku ciąży patologicznej kobieta ma prawo do bezpłatnego porodu w placówce o odpowiednim stopniu referencyjności, zapewniającej matce i dziecku w czasie porodu i po urodzeniu, poza wymienionymi w punkcie 5. warunkami, wszystkie niezbędne, zgodne ze współczesną wiedzą medyczną, procedury diagnostyczne i lecznicze, w tym w zakresie intensywnej opieki medycznej oraz rehabilitacyjnej.

W przypadku patologicznego przebiegu ciąży niezbędne jest zapewnienie wysokokwalifikowanego personelu położniczego i neonatologicznego oraz wyposażenie oddziałów szpitalnych w sprzęt i aparaturę medyczną umożliwiającą odpowiednią diagnostykę i leczenie, tak jak w innych krajach UE.

7. Prawo do wczesnego, zgodnego ze współczesną wiedzą medyczną, bezpłatnego wykrywania, diagnozowania, leczenia i rehabilitacji dzieci z zaburzeniami okresu noworodkowego.

Pełna diagnostyka i leczenie oraz kompleksowa rehabilitacja są prawem każdego dziecka z zaburzeniami okresu noworodkowego związanymi z przebiegiem ciąży, porodu i okresu adaptacji po porodzie oraz noworodków z wadami rozwojowymi, zakażeniami wrodzonymi, zakażeniami szpitalnymi i pozaszpitalnymi. Zapobieganie transmisji HIV oraz niezbędne środki ochrony i terapii w przypadku zaniedbania i przemocy wobec dziecka lub dla dziecka, które zostało po porodzie porzucone przez matkę, powinno być zapewnione.

8. Prawo rodzin, w których dziecko urodziło się przedwcześnie, z niską masą urodzeniową lub poważnie chore, do bezpłatnej, wysokospecjalistycznej opieki medycznej połączonej z odpowiednia opieką socjalną.

Rodziny z dziećmi urodzonymi z poważnymi chorobami lub nieprawidłowościami, zwłaszcza rodziny doświadczające ubóstwa, mają prawo do otrzymania wszechstronnej opieki medycznej i ochrony socjalnej.

9. Prawo kobiety do ochrony zdrowia psychicznego w każdym okresie ciąży, porodu i połogu.

Ochrona zdrowia psychicznego kobiet w wieku rozrodczym, powinna być nieodzownym elementem bezpłatnej opieki położniczej mającej na celu zapewnienie komfortu psychicznego. Wiąże się z tym bezpłatne wsparcie psychologiczne.

10. Prawo do wnoszenia roszczeń odnośnie do procedur medycznych oraz warunków, w jakich świadczona jest opieka na kobietą ciężarną, rodzącą i dzieckiem.

Przyszli rodzice mają prawo do zaznajomienia się z przepisami dotyczącymi odwołania się od decyzji lekarzy.