Kiedy rozważyć rehabilitację dziecka? Jak rozpoznać niepokojące objawy?

Zaobserwowane u dziecka problemy neurologiczne wymagają jak najszybszego wdrożenia stosownej rehabilitacji. Objawy nie zawsze są jednoznaczne – niektóre w początkowych stadiach można przeoczyć. Na co warto uważać?

Problemy neurologiczne u niemowląt

Dzieci, u których pojawiają się problemy w rozwoju ruchowym, wymagają możliwie szybkiej konsultacji i diagnozy neurologa, a następnie podjęcia odpowiedniej rehabilitacji. Daje ona nadzieję i ogromne szanse na to, że rozwój ruchowy malca wróci na właściwe tory – mózg niemowlęcia jest jeszcze niezwykle plastyczny. W przeciwnym wypadku wadliwe wzorce ruchowe dziecka będą się powtarzać, a to grozi poważnymi wadami postawy oraz innymi komplikacjami.

Poniżej wymieniamy kilka objawów, które powinny skłonić rodziców niemowląt do konsultacji z pediatrą bądź bezpośrednio z neurologiem dziecięcym:

• powtarzające się trudności z zasypianiem, niespokojny sen (dziecko jest ciągle w fazie czuwania);
• nadmierne napięcie mięśniowe (np. dziecko zaciska mocno kciuki, trudno mu rozprostować rączki i nóżki – ma je ciągle przywiedzione do ciała, w leżeniu na brzuchu robi kołyskę) lub obniżone napięcie mięśniowe (np. dziecko nie bawi się rączkami i nóżkami, nie chwyta zabawek, układa nóżki jak u żabki, nie utrzymuje głowy);
• napinanie kończyn i tułowia;
• drżenia kończyn;
• nerwowe ruchy;
• asymetryczne ułożenie ciała (np. dziecko układa głowę tylko w jedną stronę);
• odginanie głowy;
• używanie tylko jednej rączki;
• ospały wzrok;
• opóźniony rozwój społeczny, np. dziecko nie reaguje na twarz rodzica, nie uśmiecha się;
• nadmierny niepokój, np. dziecko jest ciągle rozdrażnione;
• trudności w utrzymaniu pozycji w leżeniu na brzuchu, a także niechęć do tej pozycji;
• problemy ze ssaniem i połykaniem podczas karmienia, a także częste ulewania;
• nieodpowiedni obwód główki: w ciągu pierwszych 3 miesięcy powinien powiększyć się o 6 cm, w kolejnym kwartale o 3 centymetry;
• przemieszczanie się jak zajączek (tzw. kicanie) lub na pośladkach zamiast raczkowania;
• odpychanie się nóżkami w czasie leżenia na plecach;

u niemowląt powyżej trzeciego miesiąca życia także:

• brak umiejętności skupienia wzroku na danym przedmiocie;
• bezwładność główki;
• nadwrażliwość na bodźce;
• problemy z odwodzeniem nóżek;
• zbyt częste zaciskanie kciuka;
• u niemowląt powyżej 6 miesiąca życia także:
• krzyżowanie wyprostowanych nóżek podczas trzymania pod pachami;
• brak reakcji na własne imię.

Skąd takie problemy u niemowlaka?

To właśnie w pierwszej kolejności będzie próbował ustalić specjalista. W związku z tym, że mogą one wynikać z przyczyn związanych z ciążą oraz okresem okołoporodowym, lekarz poprosi o szczegóły dotyczące przebiegu ciąży i porodu (warto zabrać dokumentację medyczną: karty informacyjne ze szpitala, wyniki badań). Najlepiej podać mu jak najwięcej informacji dotyczących rozwoju malca w poszczególnych miesiącach życia, a przede wszystkim czasu i kolejności zdobywanych umiejętności ruchowych. Problemy mogą mieć też źródło w genetyce – ważne są więc ewentualne choroby przewlekłe matki oraz występowanie podobnych problemów w bliskiej i nieco dalszej rodzinie (warto dowiedzieć się, czy w rodzinie ktoś chorował lub choruje neurologicznie).

W celu jak najtrafniejszego zdiagnozowania malca warto też podać lekarzowi jak najwięcej informacji, dotyczących objawów chorobowych: jak długo trwają, kiedy się zaczęły (nagle czy też rozwijały się powoli), czy występują stale czy okresowo, czy towarzyszą im inne dolegliwości, w jakich sytuacjach się nasilają, czy były czymś poprzedzone np. urazem, infekcją, stresem.

Wstępna diagnoza polega na ocenie spontanicznych zachowań ruchowych dziecka, co odbywa się w czasie zabawy z terapeutą.

Możliwe, że konieczne będzie wykonanie USG przezciemiączkowego. Leczenie chorób neurologicznych w dużej mierze opiera się na rehabilitacji, której celem jest pobudzenie mózgu do tworzenia nowych, właściwych połączeń pomiędzy neuronami. Plan rehabilitacji układa neurolog – proponuje zestawy ćwiczeń, czasami do samodzielnego wykonywania w domu, czasami w gabinecie fizjoterapeuty (ale wówczas ćwiczenia w domu również są konieczne). Często rodzice muszą też wdrożyć specjalne, dostosowane do potrzeb dziecka zasady codziennej pielęgnacji.

Problemy neurologiczne u dzieci

Problemy neurologiczne mogą się pojawić także u dzieci starszych – poniżej kilka objawów, które mogą sugerować, że konieczna jest wizyta u specjalisty:

• obniżone napięcie mięśniowe;
• wady postawy;
• wady stóp;
• zaburzenia koordynacji ruchowej – zachwiany chód, niezgrabność ruchowa;
• opóźniony rozwój mowy (np. trzylatek, który nie tworzy prostych zdań),
• zaburzenia zachowania, przejawy agresji;
• problemy z nauką, zaburzenia koncentracji;
• widoczne pogorszenie sprawności ruchowej, mowy, pamięci i innych umiejętności nabytych wcześniej.

W procesie leczenia chorób neurologicznych często uczestniczą też inni specjaliści, jak logopeda, psycholog, pedagog, ortopeda czy laryngolog.

Wiele problemów neurologicznych naprawdę można – mówiąc potocznie – zdusić w zarodku. Koniecznym warunkiem jest jednak czujność i uważność rodziców. Oczywiście najlepiej, by podbudowane one były zdrowym rozsądkiem, bo jak wiadomo każde dziecko rozwija się we własnym tempie i fakt, że synek znajomej siedział w 5-ym miesiącu życia nie oznacza jeszcze, że i nasze dziecko musi usiąść przed rozpoczęciem 6-ego. Nie bójmy się jednak pytać pediatry o wszelkie niepokojące nas kwestie i rozwiewać wątpliwości zanim jeszcze nabiorą postać naprawdę poważnych obaw.