Konflikt serologiczny, czyli konflikt grupy krwi

Główne przyczyny konfliktu serologicznego, to różnice w grupach krwi Rh lub ABO rodziców. Co grozi dziecku, którego mama i tata pod tym akurat względem nie do końca się dopasowali? Tłumaczymy, czym jest konflikt serologiczny, czyli konflikt grupy krwi.

Konflikt serologiczny – co to?

Konflikt serologiczny to stan, w którym układ odpornościowy matki atakuje czerwone krwinki dziecka, co może prowadzić do różnych powikłań zdrowotnych, w tym do uszkodzenia krwinek i niedokrwistości u noworodka. Konflikt serologiczny matka dziecko to sytuacja, gdy krew matki i dziecka nie są zgodne pod względem pewnych antygenów krwi, najczęściej grupy krwi Rh (RhD) lub grupy ABO.

Jedną z najczęstszych przyczyn konfliktu serologicznego jest różnica w grupie krwi Rh między matką a dzieckiem. Organizm matki produkuje przeciwciała, zwalczające krwinki rozwijającego się w jej organizmie płodu. Winne są temu tzw. antygeny, które są obecne na krwinkach płodu, a które nie są rozpoznane przez krwinki matki (nie ma ich na matczynych krwinkach). Organizm matki, w wyniku kontaktu z nieznanymi dla siebie antygenami, rozpoczyna produkcję przeciwciał, zwalczających obce antygeny. Uściślając, konflikt serologiczny ma miejsce wtedy, kiedy kobieta, posiadająca układ antygenów krwi Rh(-) rodzi dziecko z czynnikiem krwi Rh(+). W takim przypadku dziecko dziedziczy dodatni antygen po ojcu.

Konflikt serologiczny matka rh+ dziecko rh – to nie wszystko, konflikt serologiczny może również wystąpić, gdy matka i dziecko mają różne grupy krwi ABO. Najczęściej dotyczy to sytuacji, gdy matka ma grupę krwi O, a dziecko ma grupę krwi A, B lub AB. No i mamy konflikt krwi.

Konflikt serologiczny a choroba hemolityczna noworodków

Chorobą hemolityczną noworodka nazywamy z kolei rezultat spotkania przeciwciał, wyprodukowanych we krwi matki z krwinkami płodu. Proces ten zostaje wywołany w momencie, kiedy nawet niewielka ilość krwi dziecka przedostanie się do układu krążenia matki, czyli dojdzie do tzw. przecieku płodowo-matczynego. Ma to miejsce zwykle w chwili porodu, bo właśnie wtedy może dojść do wspomnianego kontaktu – wcześniej nie jest to możliwe z uwagi na występowanie łożyska, które stanowi tu swego rodzaju barierę pomiędzy matką a dzieckiem.

Jak sama nazwa wskazuje, choroba dotyczy wyłącznie płodu. Po przedostaniu się krwinek dziecka (Rh(+)) do krwiobiegu matki, organizm kobiety rozpoczyna produkcję przeciwciał typu IgM i IgG. Problem w tym, przeciwciała IgG mają zdolność przenikania bariery łożyskowej także w następnych ciążach. Konflikt serologiczny pierwsze dziecko – nie! Okazuje się, że choroba ta z reguły nie występuje w trakcie pierwszej ciąży. W czasie pierwszego porodu dochodzi jedynie do przeniknięcia antygenów z krwi płodu do krwi matki i uruchomiony zostaje proces produkcji przeciwciał.

Konflikt serologiczny a drugie dziecko – tutaj sytuacja się komplikuje. Przy kolejnej ciąży przeciwciała są już obecne we krwi matki, mogą przenikać przez łożysko i w efekcie – działać negatywnie na krwinki płodu. Przeciwciała niszczą erytrocyty płodu, co powoduje jego niedokrwistość, następuje zahamowanie jego rozwoju, co może doprowadzić do obumarcia oraz poronienia.

Konflikt serologiczny – kiedy drugie dziecko?

Nie ma jednoznacznej odpowiedzi na pytanie, jak długo należy czekać z planowaniem drugiego dziecka po konflikcie serologicznym. Zanim zdecydujesz się na kolejną ciążę, skonsultuj się z ginekologiem lub specjalistą od ciąży wysokiego ryzyka. Lekarz oceni ryzyko konfliktu serologicznego i zaproponuje odpowiednie środki zapobiegawcze.

Okazuje się, że choroba ta z reguły nie występuje w trakcie pierwszej ciąży. Przy kolejnej – przeciwciała są już obecne we krwi matki, mogą przenikać przez łożysko i działać negatywnie na krwinki płodu.

Choroba hemolityczna noworodków – rodzaje

Wyróżnia się trzy postacie kliniczne choroby hemolitycznej noworodków. Postać najcięższa ma miejsce wtedy, kiedy dochodzi do uogólnionego obrzęku płodu – skóry i tkanki podskórnej, czemu mogą towarzyszyć wybroczyny. Niestety, tego rodzaju przypadki często kończą się obumarciem wewnątrzmacicznym.

Inną postacią choroby jest tzw. ciężka żółtaczka hemolityczna. W tym przypadku u noworodka, już w pierwszej dobie jego życia poza organizmem mamy, stężenie bilirubiny, barwnika odpowiedzialnego za żółte zabarwienie skóry, bardzo gwałtownie wzrasta i osiąga wysokie stężenia. To poważny problem, ponieważ po przekroczeniu pewnego poziomu, bilirubina działa toksycznie na mózg dziecka. Choroba objawia się drgawkami, wzmożonym napięciem mięśni i innymi bardzo poważnymi zaburzeniami. Jeśli uda się uratować dziecko, zwykle dochodzi do zaburzeń rozwoju psychicznego:

malec nie słyszy,
ma padaczkę,
problemy z mową;
utrzymaniem równowagi.

Najczęściej występującą postacią choroby jest jednak niedokrwistość ciężkiego stopnia (czyli anemia). To znacznie łagodniejsza odmiana choroby, objawia się u dziecka bladością, powiększeniem wątroby oraz śledziony, występować też mogą duszności. O tym, jaka postać choroby uaktywni się u dziecka decyduje ilość immunoglobulin, wytwarzanych przez organizm matki oraz faza ciąży, w której następuje przeniknięcie przeciwciał. Im wcześniej – tym gorzej, bo to oznacza, że krwinki dziecka podlegają uszkodzeniu już na początkowym etapie rozwoju jego organizmu.

Dziecko z konfliktu serologicznego – jak leczyć konflikt serologiczny?

O ile dawniej najbezpieczniejszym sposobem leczenia, a raczej zapobiegania konfliktowi, wydawało się wcześniejsze kończenie ciąży, dzisiaj mamy już inne skuteczne metody, które pozwalają skonfliktowanemu maluchowi przyjść na świat w zgodzie z naturą. Obecnie stosuje się tzw. dopłodowe transfuzje krwi – zabieg, który ma na celu uzupełnienie niedoboru czerwonych krwinek pojawiający się u płodu w wyniku zniszczenia jego własnych erytrocytów. Transfuzja ta polega na wkłuciu przez powłoki brzuszne matki specjalnej igły i wstrzyknięciu krwinek do naczynia płodu.

Z uwagi na to, że konflikt może mieć duże konsekwencje zdrowotne, a jego leczenie jest skomplikowane, główny nacisk kładzie się jednak na profilaktykę i zapobieganie kontaktowi krwi dziecka z krwią matki. Najważniejsze jest więc rozpoznanie grupy krwi ciężarnej, czego należy dokonać już na początku ciąży za pomocą badania krwi w ciąży. Wynik negatywny u kobiet Rh-dodatnich zwalnia z wykonywania dalszych badań, natomiast ciężarne Rh-ujemne muszą powtarzać badanie w każdym trymestrze.

W Polsce profilaktyka konfliktu serologicznego jest zalecana i refundowana. Każda ciężarna z grupą krwi Rh ujemną, po uprzednim sprawdzeniu przeciwciał powinna otrzymać immunoglobulinę między 28. a 30. tygodniem ciąży. Kobietom Rh-ujemnym, które nie wytworzyły przeciwciał anty-D zaleca się profilaktykę śródciążową – po każdej ciąży podaje się im tzw. immunoglobulinę Anty-D (dawka zależy od liczby urodzonych dzieci, rodzaju porodu, ewentualnych poronień).

Dowiedz się także: