Konflikt serologiczny może mieć poważne konsekwencje dla dziecka. Jak wygląda jego diagnostyka i profilaktyka? Czy są refundowane?
Konflikt serologiczny to sytuacja, w której organizm matki wytwarza przeciwciała groźne dla rozwijającego się dziecka. W przypadku tej choroby ważna jest profilaktyka i odpowiednia diagnostyka. Czy te świadczenia są refundowane w naszym kraju? Na czym polegają?
Czym jest konflikt serologiczny?
Aby zrozumieć istotę konfliktu serologicznego, należy zacząć od pojęcia antygenów. Grupa krwi jest zestawem antygenów – A, B, AB lub, jeśli nie ma żadnego, grupa krwi to 0. Dodatkowym antygenem, który występuje u większości ludzi (posiada go 85% populacji) jest Antygen D). Jeśli go posiadamy, mamy Rh+, jeśli nie – Rh-. Istnieją oczywiście jeszcze inne antygeny – układ Kell, Kidd, Duffy, natomiast nie są one istotne w kontekście opisywanego zagadnienia, ponieważ konflikt dotyczy w większości antygenu D
Konflikt serologiczny ma miejsce, jeśli zachodzi niezgodność antygenowa – najczęściej dotycząca Rh czyli Antygenu D – między matką a rozwijającym się dzieckiem. To sytuacja, w której matka ma Rh-, a ojciec dziecka Rh+ i maluszek odziedziczy go po tacie. Jeśli zarówno kobieta, jak i mężczyzna mają Rh-, nie stanowi to zagrożenia.
Jednak aby doszło do konfliktu serologicznego musi być spełniony jeszcze jeden ważny warunek – kontakt układu odpornościowego matki z krwinkami dziecka. Wtedy organizm kobiety wytwarza przeciwciała przeciwko „obcym” krwinkom chcąc je zwalczyć, zaatakować (tzw. immunizacja).
Kiedy dochodzi do konfliktu serologicznego?
Kiedy może dojść do takiego kontaktu? Podczas porodu – naturalnego bądź metodą cesarskiego cięcia, a także w m.in. czasie poronienia. Co jednak ważne, istnieje pewien odsetek ciąż, w czasie których dochodzi do mikroprzecieków i już wtedy ma miejsce immunizacja. Zdarza się to rzadko, jest więc przyjęte, że dziecko z pierwszej ciąży jest zwykle bezpieczne, ale każda kolejna to większe zagrożenie dla płodu. Jednak ponieważ ryzyko istnieje, a konsekwencje są poważne, kwestią konfliktu serologicznego – jego diagnostyki i profilaktyki – należy zająć się już w pierwszej ciąży.
Diagnostyka konfliktu serologicznego jest dość prosta – kobieta ciężarna już na samym początku ciąży otrzymuje skierowania na badania, w tym – oznaczenie grupy krwi wraz z czynnikiem Rh. Jeśli okaże się, że ma Rh ujemne, zostaje objęta programem profilaktyki konfliktu serologicznego. Oczywiście w sytuacji, kiedy ojciec dziecka ma również Rh- tak się nie dzieje i nie jest potrzebna profilaktyka, ponieważ nie stanowi to zagrożenia.
Konflikt serologiczny ma miejsce, jeśli zachodzi niezgodność antygenowa – najczęściej dotycząca Rh – między matką a dzieckiem.
Program profilaktyki konfliktu serologicznego
Na czym polega profilaktyka konfliktu serologicznego? Dlaczego jest taka ważna? Otóż jej ideą jest niedopuszczenie do immunizacji, czyli wytworzenia przez organizm matki przeciwciał przeciwko krwinkom dziecka. Podaje się w tym celu immunoglobulinę anty-RhD w 28.-30. tygodniu ciąży. Jest ona całkowicie refundowana. (jednak, co ważne, tylko jeśli podaje się lek właśnie w tym okresie). Tak wyznaczony czas podania leku wynika z faktu, że do immunizacji najczęściej dochodzi w trzecim trymestrze. Standardowo podawana dawka jest spora, to aż 300 mikrogramów.
Jednak warunek podania immunoglobuliny jest jasny – kobieta nie może mieć już przeciwciał. Jeśli je posiada, nie obejmie jej profilaktyka konfliktu serologicznego bo ten jest już faktem. Do 72. godzin po porodzie, kiedy dziecko ma Rh+, a jego matka – Rh-, kobieta otrzymuje immunoglobuliny w dawce 150 mikrogramów w przypadku porodu naturalnego, a 300 – jeśli odbył się przez cesarskie cięcie.
Czym skutkuje konflikt serologiczny?
Profilaktyka konfliktu serologicznego jest o tyle ważna, że może on prowadzić do naprawdę poważnych skutków, a konkretnie – do choroby hemolitycznej. U dziecka rozwija się niedokrwistość, niedotlenienie, żółtaczka, może dojść także do uszkodzeń narządów i tkanek, a w najgorszym, skrajnym przypadku – śmierci.
Dlatego tak ważna jest świadomość, diagnostyka i profilaktyka konfliktu serologicznego.