Małowodzie

Stan ten występuje w przypadku ok. 3-5% ciężarnych i, choć często natychmiastowa reakcja lekarza zażegnuje niebezpieczeństwo, wiąże się zagrożeniem rozwoju płodu, a przede wszystkim z ryzykiem wystąpienia u dziecka wad rozwojowych.

Czym jest małowodzie?

Wody płodowe odgrywają bardzo ważną rolę w środowisku macicy, w którym rozwija się płód. Pełnią funkcję amortyzacyjną (chronią przed wstrząsami, uderzeniami i otarciami), pozwalają utrzymać w macicy dogodną dla rozwoju dziecka temperaturę, a przede wszystkim umożliwiają mu swobodę ruchową. Na początku ciąży jest ich niewiele, ale wystarczająco, by niewielki jeszcze płód swobodnie ewoluował. Już w 3. miesiącu ilość wód rośnie (do ok. 5-10 ml) i lokuje się między przedziałem 500-2000 ml.

Prawidłowa ilość płynu owodniowego w macicy w zaawansowanej ciąży to 500-2000 ml.

Dopiero pod koniec ciąży, ok. 38. tygodnia, zmniejsza się w naturalnym procesie. Stan płynu owodniowego określa kondycję i etap rozwoju malucha. W tym zakresie zdarzają się jednak anomalie. Czasem płynu jest zbyt dużo – ponad 2 litry – i wtedy mamy do czynienia z wielowodziem, a niekiedy przeciwnie – ilość płynu owodniowego w macicy jest mniejsza niż 200 ml (czasem nawet 100 ml), co jednoznacznie wskazuje na małowodzie (lub, rzadziej, bezwodzie). Małowodzie, występujące zwykle w trzecim trymestrze ciąży, uniemożliwia dziecku ruch i powoduje, że pozostaje niejako ściśnięte w macicy.

Przyczyny małowodzia

Przyczynami małowodzia mogą być:

• wrodzona wada układu moczowego, której konsekwencją są dysfunkcje czynności nerek (agenezja nerek, dysplazja pęcherza moczowego, atrezja moczowodu, przeszkoda cewki moczowej);
• zaburzenia czynności owodni i łożyska, co prowadzi do zahamowania wytwarzania płynu owodniowego;
• gestoza i choroby naczyń (m.in. nadciśnienie tętnicze) u matki;
• pęknięcie i odpłynięcie wód płodowych (w co 4. przypadku);
• wewnątrzmaciczny opóźniony wzrost płodu (ang. IUGR – intrauterine growth retar dation);
• przenoszenie ciąży (małowodzie jest powikłaniem ok. 12% ciąż przenoszonych).

Objawy małowodzia

Trudno kobiecie w ciąży samej spekulować na temat tak poważnych zmian, jednak obserwacja własnego ciała może pomóc i szybciej zareagować na ewentualny problem. Najczęściej zauważane objawy dysfunkcji to niewielki obwód brzucha w porównaniu do wieku ciążowego, mały przyrost wagi oraz obfite upławy (szczególnie w przypadku pęknięcia wód płodowych). Stwierdzić wystąpienie małowodzia może tylko lekarz po przeprowadzeniu badania ultrasonograficznego.

Leczenie małowodzia

Pierwszym etapem leczenia małowodzia jest prawidłowo postawiona diagnoza. Czasem objawy świadczące o zmianach nie są groźne – upławy pojawiają się także przy okazji innych schorzeń, a powolny przyrost masy ciała może wynikać z nieodpowiedniej diety przyszłej mamy. Jeśli jednak podczas USG lekarz stwierdzi małą ilość płynu owodniowego, ciężarną czeka najprawdopodobniej zabieg amnioinfuzji. Polega on na uzupełnieniu płynu drogą przezbrzuszną bądź przezszyjkową. Cały zabieg odbywa się w znieczuleniu miejscowym. Dzięki niemu poprawia się też obraz ultrasonograficzny, który do tej pory był mniej czytelny (wody płodowe pełnią w USG funkcje ultradźwiękowe), a przede wszystkim zmniejsza się prawdopodobieństwo wystąpienia u dziecka wad rozwojowych.

Podobnie postąpić można już podczas porodu – w terminie rozwiązania ilość wód jest uzupełniana, co pozwala przyszłej mamie urodzić w sposób mniej bolesny dla niej i dziecka.

Badania nad metodami leczenia małowodzia wciąż trwają. Naukowcy starają się znaleźć sposób na skuteczną terapię doustną. Już dziś w lżejszych przypadkach stosuje się antybiotykoterapię, a czasem pomaga zwykłe zwiększenie ilości przyjmowanych przez kobietę płynów.

Powikłania przy małowodziu

Konsekwencje małowodzia najbardziej odczuje dziecko. Już podczas ciąży mała ilość płynu jest dyskomfortem i problemem w rozwoju, co rzutuje na przyszłe funkcjonowanie wielu organów. Do najczęstszych powikłań małowodzia należą:

• hipotrofia płodu, czyli zahamowanie wzrostu, czego skutkiem jest niska masa urodzeniowa (wymaga to szczególnego nadzoru neonatologa);
• zespół pasm owodniowych;
• hipoplazja płuc – niedorozwój niektórych elementów tkanki płucnej;
• wewnątrzmaciczne obumarcie płodu, najczęściej na skutek niedotlenienia;
• zaburzenia czynności serca, spowodowane uciskiem na pępowinę;
• wady układu moczowego, takie jak agenezja nerek czy ich wielotorbielowatość;
• deformacje ciała – przede wszystkim tzw. płaska twarzoczaszka, przykurczę kolan i łokci, ustawienie dłoni na kształt szpadlowaty, końsko-szpotawa stopa (zgięcie podeszwowe stopy i przywiedzenie przodostopia) – przy czym aberracje te powstają nie na skutek samego wystąpienia małowodzia, ale długości i intensywności jego trwania.