Nadciśnienie w ciąży dotyczy to 6-10% ciąż i może stanowić bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia i życia zarówno mamy, jak i dziecka. Nadciśnienie podczas ciąży sprzyja wielu powikłaniom!
Ciężarne, u których występuje nadciśnienie, można podzielić na dwie grupy. Do pierwszej zaliczamy kobiety chorujące na nadciśnienie już od okresu przed zapłodnieniem. Drugą grupę stanowią te Panie, które na nadciśnienie zachorowały po raz pierwszy w okresie ciąży. Mówimy wtedy o tak zwanym nadciśnieniu indukowanym ciążą.
Posługując się kryteriami zaproponowanymi przez Międzynarodowe Towarzystwo Badań Nadciśnienia w Ciąży, można podzielić mamy chorujące na nadciśnienie indukowane ciążą na następujące grupy:
- Nadciśnienie ciążowe
- Stan przedrzucawkowy
- Rzucawka
- Przewlekłe nadciśnienie
- Zespół HELLP
Częstość występowania nadciśnienia w ciąży
Poszczególne z wyżej wymienionych grup występują z różną częstotliwością. Mniej więcej u co dziesiątej kobiety w ciąży rozwinie się nadciśnienie, które w okresie poporodowym ustąpi. Mniej więcej u około 7% kobiet rozwinie się stan przedrzucawkowy, a u 1% zespół HELLP. Mniej niż u jednej kobiety na tysiąc ciężarnych dojdzie do rozwoju rzucawki.
Jeśli chodzi o częstość zgonów spowodowanych tzw. rzucawką, dotyczą one mniej więcej jednej kobiety na sto tysięcy przyszłych matek. Jak widać – jest to naprawdę znikomy procent. Wynika z niego, że przy aktualnej liczbie porodów (około 300 000) w Polsce, na rzucawkę umiera kilka kobiet rocznie. Nie stanowi ona zatem powodu do niepokoju i zmartwień. Dodatkowo przyszłe mamy muszą pamiętać, że przy dzisiejszej opiece położniczej i skutecznej farmakoterapii jest to choroba uleczalna, i bardzo rzadko wywołująca powikłania.
Pomimo uspokajających słów z mojej strony, uczulam ciężarne na zwrócenie szczególnej uwagi na skoki ciśnienia, ewentualne bóle i zawroty głowy, szumy w uszach, mroczki przed oczami, uczucie kołatania serca czy duszności. Dodatkowo nie wolno lekceważyć takich objawów, jak: szybki przyrost masy ciała (obrzęk), złe samopoczucie, rozdrażnienie czy nudności pojawiające się po 14. tygodniu ciąży. Są to objawy, które powinny skierować ciężarną do lekarza położnika, ponieważ tylko zdiagnozowane i leczone skutecznie nadciśnienie nie wywołuje powikłań i umożliwia bezpieczny poród zdrowego malca.
Przyczyny występowania
Przyczyny są w dalszym ciągu bliżej nieznane. Co jakiś czas pojawiają się nowe teorie poparte w mniejszym lub większym stopniu badaniami, jednak w dalszym ciągu leczenie zarówno nadciśnienia indukowanego ciążą jak i rzucawki jest objawowe a nie przyczynowe. Wśród najbardziej wiarygodnych teorii dominuje ta mówiąca, że nadciśnienie indukowane ciążą (a więc w skrajnych przypadkach również rzucawka) są spowodowane chorobą wielonarządową połączoną z uogólnionym skurczem naczyń krwionośnych. Inne teorie brane pod uwagę dotyczą zaburzeń w równowadze pomiędzy tromboksanem a prostaglandynami, ze znacznym wzrostem stężenia tych pierwszych.
Czym różni się leczenie objawowe od przyczynowego?
Leczenie objawowe ma na celu zminimalizowanie nadciśnienia tętniczego i w konsekwencji jego powikłań. Nie jest ono skierowane na źródło (przyczynę) tego stanu. Leczenie przyczynowe jest dużo skuteczniejsze i bardziej pożądane. Skierowane jest ono na przyczynę choroby, ponieważ likwiduje oprócz objawów ubocznych także jej źródło. Tylko takie leczenie jest w stanie zapobiec nawrotom i umożliwić w pełni powrót do zdrowia. Leczenie objawowe bowiem jest tylko tuszowaniem prawdziwej choroby.
Ponieważ jednak większość ciężarnych po porodzie powraca do dobrego stanu zdrowia, interesuje nas, lekarzy, utrzymanie ciśnienia w trakcie ciąży w granicach normy i wykorzystanie możliwości leczenia objawowego. Pomimo nieznanej przyczyny, a więc gorszych możliwości terapeutycznych, leczenie tej choroby jest skuteczne, bezpieczne i daje w większości wypadków pożądany efekt.
Charakterystyczne objawy!
Dochodzi do zmniejszenia efektywnego przepływu krwi przez łożysko, a więc w konsekwencji do wolniejszego rozwoju wewnątrzmacicznego płodu. W rezultacie, w nerkach mogą ulec uszkodzeniu naczynia krwionośne i kłębuszki nerkowe. Zmiany te są odwracalne i ustępują w ciągu pierwszych tygodni połogu. Stosunkowo ciężkie uszkodzenie wątroby zdarza się rzadko, ale nieleczone może doprowadzić do przewlekłej jej niewydolności.
Charakterystyczna triada objawów występuje w nadciśnieniu wywołanym ciążą. Należą do nich: oczywiście, samo nadciśnienie (powyżej 135-140 / 85-95), ze szczególnym uwzględnieniem i znaczeniem wartości nadciśnienia rozkurczowego. Drugim charakterystycznym objawem jest białkomocz (z utratą białka powyżej pół grama na litr moczu na dobę). Wreszcie – trzecim objawem nadciśnienia indukowanego ciążą są obrzęki. Chciałbym zwrócić w tym momencie uwagę zarówno przyszłych mam jak i kobiet aktualnie będących w ciąży, aby pamiętały, że nie wszystkie obrzęki występujące w ciąży muszą oznaczać obecność nadciśnienia. Wiele kobiet, zwłaszcza tych nieco otyłych, stwierdza u siebie w bardziej zaawansowanej ciąży obrzęki, występujące na przykład wokół kostek. Nie ma to jednak nic wspólnego z nadciśnieniem a jedynie z brakiem ruchu czy gorszą chwilowo wydolnością układu krążenia.
Dodatkowo długie podróże samochodem lub autokarem sprzyjają pojawianiu się obrzęków. Obrzęki w nadciśnieniu natomiast są objawem towarzyszącym, nieodzownie związanym z białkomoczem.
Różnicowanie
Jeżeli nadciśnienie występowało przed zapłodnieniem i utrzymuje się po połogu, mówimy wtedy o chorobie nadciśnieniowej nie związanej z ciążą. Nadciśnienie indukowane ciążą nie powinno pojawić się przed 20. tygodniem trwania ciąży, ani trwać powyżej 6. tygodnia połogu. Muszą mu dodatkowo towarzyszyć wymienione wyżej obrzęki i białkomocz.
Autor: lek. med. Witold Kłosiński