Niepłodność u kobiet - przyczyny niepłodności u kobiet

Badania wskazują, że kwestie fizjologiczne stoją za niepłodnością u 40% kobiet oraz 40% mężczyzn. W pozostałych 20% przypadkach zarówno partner, jak i partnerka są niepłodni lub istnieją inne przeszkody do poczęcia dziecka, które są trudne do zidentyfikowania. Ważna jest wczesna diagnoza problemu, zwiększająca szanse na skuteczne leczenie.

Jeśli chodzi o niepłodność kobiecą, wiek przyszłej matki odgrywa istotną rolę. Zdolności reprodukcyjne kobiet zaczynają maleć już po 30. roku życia, a po przekroczeniu 40. roku życia są one znacząco ograniczone. Dlatego warto rozważyć kwestię macierzyństwa znacznie wcześniej, ponieważ optymalny wiek reprodukcyjny kobiet to 20-28 lat. Inne aspekty, takie jak styl życia, zawód oraz stan fizyczny czy psychiczny przyszłej matki, również mają wpływ na ciążę. Warto więc przyjrzeć się tym elementom, zmieniając swoje nawyki, by zwiększyć szansę na potomstwo.

Istnieją również inne, często bardziej poważne przyczyny niepłodności u kobiet, takie jak zmiany chorobowe w organizmie lub wrodzone wady niektórych organów, które również warto uwzględnić i zbadać.

Podstawowe uwarunkowania niepłodności u kobiet

Niepłodność u kobiet może mieć wiele różnych przyczyn. Poniżej przedstawiam podstawowe uwarunkowania, które wpływają na zdolność kobiety do zajścia w ciążę.

Nieprawidłowości anatomiczne lub funkcjonalne układu rozrodczego

przegroda w macicy – jest to najczęściej spotykana anomalia anatomiczna u kobiet. Formuje się ona już w fazie rozwoju płodowego i zazwyczaj powinna zanikać naturalnie. Jeśli jednak pozostaje, prowadzi do deformacji macicy, co z kolei może skutkować problemami z zapłodnieniem lub implantacją zarodka (często kończąc się poronieniem),
hipoplazja macicy,
tyłozgięcie macicy – to nieprawidłowe umiejscowienie tego organu w mniejszej miednicy, jego nadmierne odchylenie do tyłu. W tej patologii macica jest zwrócona w stronę dołka odbytniczo-macicznego. Tyłozgięcie często prowadzi do niepłodności i nawracających poronień,
zapalne choroby miednicy mniejszej – około 20% kobiet z tym schorzeniem doświadcza niepłodności. Może ono wynikać na przykład, z infekcji Chlamydia Trachomatis lub gonoroeą – bakteriami przenoszonymi drogą płciową. Przewlekłe lub ostre zapalenie miednicy może z czasem prowadzić do powstawania blizn, ropni i dysfunkcji jajowodów, co powoduje na niepłodność,
podwójna szyjka macicy,
podwójna pochwa – anomalia ta rozwija się na skutek zaburzeń w przewodach Müllera już w fazie rozwoju embrionalnego,
zmiany bliznowate po zapaleniu szyjki macicy,
hipoplazja jajowodów,
obustronna niedrożność jajowodów – dotyczy około 25% kobiet i zazwyczaj jest wynikiem wcześniejszych infekcji, takich jak zapalenie przydatków. W rezultacie powstają pogrubienia ścian jajowodów, które tworzą zrosty, blokując plemnikom dostęp do komórki jajowej. Wada może być również wynikiem leczenia przeciwnowotworowego lub czynników immunologicznych,
anomalie w strukturze jajników,
torbiele na jajnikach,
mięśniaki macicy – zazwyczaj są przyczyną niepłodności tylko wtedy, gdy ich wielkość redukuje lub wypełnia światło macicy, uciska i blokuje jajowody, zmienia położenie szyjki macicy,
endometrioza – ta choroba jest zdefiniowana przez obecność aktywnych struktur błony śluzowej macicy poza jej jamą. Mogą one występować w różnych miejscach ciała: w przestrzeni odbytniczo-pochwowej, na jajnikach, w pochwie, w rejonie jelit lub otrzewnej, a nawet w płucach czy mózgu. Ogniska te reagują na hormony wydzielane podczas cyklu menstruacyjnego tak samo, jak błona śluzowa macicy, czyli złuszczają się i krwawią, a krew – nie mając możliwości odpłynięcia – gromadzi się, prowadząc do tworzenia guzów. Rosnące zmiany blokują dostęp do komórki jajowej.

Anomalie w strukturze narządów rozrodczych mogą być wadami wrodzonymi lub stanowić wynik wcześniejszych komplikacji, zapaleń, infekcji dróg rodnych lub interwencji chirurgicznych.

Kwestie hormonalne i ich wpływ na zdrowie reprodukcyjne kobiet

zaburzenia oraz opóźnienia w procesie owulacji – często mają swoje źródło w dysfunkcjach hormonalnych i komplikacjach związanymi z jajeczkowaniem, takimi jak niemożność pęknięcia pęcherzyka, rozwijanie się pustego pęcherzyka czy trudności z wydostaniem się komórki jajowej podczas owulacji. Kolejnym problemem jest nieodpowiednie dojrzewanie komórki jajowej,
zespół policystycznych jajników (PCO) – jest zaburzeniem, które zakłóca prawidłową pracę hormonów, wynikającą z nadprodukcji męskich hormonów płciowych, czyli androgenów, przez jajniki. W tym stanie, poziom hormonu luteinizującego (LH) jest zwiększony, podczas gdy hormon folikulotropowy (FSH) ulega obniżeniu, co prowadzi do problemów ze wzrostem i dojrzewaniem żeńskich pęcherzyków płciowych. PCO może również być przyczyną licznych torbieli w rejonie jajników,
hiperprolaktynemia, czyli podwyższony poziom prolaktyny w organizmie, może u kobiet (poprzez wpływ na gonady) prowadzić do niedostatku estrogenu i progesteronu (żeńskich hormonów płciowych) produkowanych przez jajniki, zmienić ich stosunki lub powodować nadmierną produkcję męskiego hormonu płciowego – testosteronu.

Ustalono, że problemów hormonalnych doświadcza aż 40% kobiet. Często przebiega one bez wyraźnych objawów, co sprawia, że wiele kobiet może nie być świadoma tego problemu.

Kwestie immunologiczne

U niektórych kobiet występują sytuacje, gdy ich układ odpornościowy traktuje męskie nasienie jako niepożądany element obcy. W rezultacie przeciwciała skierowane są przeciwko plemnikom, co prowadzi do ich zniszczenia i uniemożliwia zapłodnienie jajeczka.

Inne czynniki

choroby przewlekłe – w tym cukrzyca, schorzenia układu krążenia, anemia, chroniczne dolegliwości układu oddechowego, gruźlica, schorzenia tarczycy oraz nerek,
powikłania związane z infekcjami – mogą one wystąpić po zastosowaniu wkładek domacicznych lub po zabiegach chirurgicznych,
czynniki zewnętrzne – wśród nich wyróżniamy zanieczyszczenia środowiskowe takie jak kadm czy ołów, nadmierny hałas, promieniowanie radioaktywne (np. rad, kobalt) oraz prenatalne przyjmowanie stilbestrolu,
leki – niektóre z nich, takie jak morfina, kokaina, amfetamina, chinina, estrogen w dużych ilościach, leki przeciwdepresyjne, neuroleptyki oraz leki cytotoksyczne mogą wpływać na płodność,
tryb życia – palenie papierosów, nadużywanie alkoholu i narkotyków, nadwaga, niezdrowa dieta oraz siedzący tryb życia mogą negatywnie wpłynąć na zdolność do poczęcia,
czynniki emocjonalne i społeczne – napięcie, stres, niesprzyjające otoczenie, kwestie religijne czy problemy w miejscu pracy mogą wpływać na równowagę hormonalną. Szacuje się, że około 30% par boryka się z tym problemem podczas prób poczęcia dziecka.

Rozpoznawanie przyczyn niepłodności u kobiet

W przypadku problemów z niepłodnością u kobiet kluczowe jest szybkie wykrycie i zrozumienie przyczyn tych trudności. Wczesne rozpoznanie pozwala na skuteczniejsze leczenie. Znalezienie źródła problemów z płodnością kieruje nas ku odpowiednim metodom terapeutycznym. Efektywność tych metod zależy nie tylko od ich typu czy stosowanych medykamentów, ale również od unikalnych właściwości organizmu pacjentki.

Nieprawidłowości anatomiczne lub dysfunkcje organów płciowych mogą być identyfikowane poprzez różnorodne metody badawcze.

podstawowe badanie ginekologiczne oraz ultrasonografia (USG) umożliwiają zidentyfikowanie większości nieprawidłowości w strukturze anatomicznej żeńskich organów płciowych.
histerosalpingografia (HSG) jest techniką diagnostyczną, która pomaga w ocenie kondycji i przepustowości jajowodów, przeprowadzaną przed owulacją, po pojawieniu się krwawienia menstruacyjnego. Jest to metoda nieinwazyjna pozwalająca na obserwację struktury macicy i identyfikację potencjalnych wad wewnętrznych (takich jak polipy, mięśniaki czy zrosty), a także ocenę drożności jajowodów. Histeroskopia, przeprowadzana w znieczuleniu ogólnym, to procedura realizowana po HSG, aby uzyskać bardziej szczegółowy obraz wnętrza macicy, a także umożliwiająca wykrycie endometriozy i patologicznych zmian w jajowodach.
laparoskopia, będąca zabiegiem chirurgicznym realizowanym w znieczuleniu ogólnym, umożliwia dokładniejszą ocenę funkcjonowania jajowodów. Jest stosowana, gdy HSG wykazało nieprawidłowości w transporcie komórki jajowej. Metoda ta pozwala również sprawdzić stan jajników i mniejszej macicy oraz jest jedyną procedurą, która umożliwia identyfikację ognisk endometrium (endometrioza).

Analizy cykli menstruacyjnych oraz obecności owulacji są kluczowe do potwierdzenia regularności krwawień i procesu jajeczkowania. W tym celu wykonuje się:

monitorowanie temperatury – jeśli w drugiej fazie cyklu menstruacyjnego obserwuje się podwyższenie temperatury, która utrzymuje się przez około 10–12 dni, wskazuje to na zachodzenie owulacji,
ultrasonografię przezpochwową,
sprawdzenie gonadotropin przysadkowych (FSH – mającego wpływ na dojrzewanie komórki jajowej oraz LH – który dodatkowo indukuje uwolnienie komórki z pęcherzyka Graafa), a także koncentracji prolaktyny (PRL – mającej znaczenie dla przebiegu owulacji).

Przy problemach immunologicznych wykonuje się analizę śluzu z szyjki macicy, aby zidentyfikować ewentualną obecność przeciwciał atakujących męskie komórki nasienne, czego skutkiem może być niepłodność kobieca.

Dowiedz się więcej:

Niepłodność u kobiet – przyczyny niepłodności u kobiet