Niepłodność męska - Ciążowy.pl

Niepłodność męska dotyka jednego na dwudziestu panów i jest główną przyczyną trudności w poczęciu dziecka u wielu par. Kluczową rolę odgrywa tu odpowiednia profilaktyka, która może skutecznie uchronić przed wieloma problemami związanymi z płodnością i przybliżyć mężczyznę do roli ojca.

W przeciwieństwie do kobiet, wiek nie jest głównym czynnikiem wpływającym na niepłodność u mężczyzn. Chociaż produkcja nasienia zaczyna się zmniejszać dopiero po 64. roku życia, niektóre badania sugerują, że starsi mężczyźni (zwłaszcza po 35. roku życia) mogą potrzebować więcej czasu na poczęcie potomka.

Istnieją jednak różne czynniki, zarówno biologiczne, jak i związane z otoczeniem, które negatywnie wpływają na męską zdolność do prokreacji.

Niepłodność męska – wrodzone i nabyte nieprawidłowości układu rozrodczego

brak jąder od urodzenia, znany jako anorchizm,
monorchizm, czyli sytuacja, gdy mężczyzna posiada tylko jedno jądro od urodzenia,
kumulacja płynu surowiczego między warstwami jądra, co jest określane jako wrodzony wodniak jądra,
wnętrostwo, czyli pozycjonowanie jądra poza moszną, co z czasem może obniżać zdolność do produkcji nasienia,
dysfunkcja jąder, czyli dysgeneza, prowadząca do problemów z produkcją plemników,
nowotwory narządu jądra,
procesy zapalne dotyczące jąder, najądrzy lub prostaty, które mogą być indukowane przez różne wirusy, takie jak świnka, Coxsackie czy Herpes,
stulejka, czyli zbyt ciasny napletek, który nie może być przesuwany ponad żołądź, co zakłóca prawidłowy wytrysk,
wierzchniactwo – sytuacja, gdy otwór cewki moczowej umiejscowiony jest na górnej stronie prącia lub żołędzi,
zbyt krótkie wędzidełko, które łączy napletek z zewnętrznym otworem cewki moczowej, może przeszkadzać w prawidłowym przebiegu stosunku, powodować ból i nawet krwawienie z powodu rozerwania,
wrodzony brak przewodów nasiennych, co jest częste u mężczyzn cierpiących na mukowiscydozę, i może występować po jednej lub obu stronach,
zespół Younga, który charakteryzuje się brakiem zdolności plemników do poruszania się,
żylaki powrózka nasiennego, które mogą wpływać na obniżenie jakości plemników i tym samym prowadzić do niepłodności u mężczyzn (mogą być wynikiem przegrzewania jąder). Ta wada dotyczy około 20% mężczyzn.

Niepłodność męska – zaburzenia hormonalne

braki w gonadotropinach mogą obniżać libido oraz być przyczyną azoospermii czy oligospermii,
azoospermia oznacza całkowity brak plemników w nasieniu, co często jest wynikiem wad rozwojowych, utraty jądra, zmian w poziomie hormonów, przyjmowania pewnych medykamentów czy poddawania się radioterapii,
oligospermia to sytuacja, gdy w nasieniu jest zbyt mało plemników (poniżej 20 mln/ml),
dysfunkcja przysadki mózgowej często jest związana z brakiem gonadotropin, co prowadzi do hipogonadyzmu i niepłodności męskiej,
hipogonadyzm to uszkodzenie układu rozrodczego, które powoduje, że gonady (jądra lub jajniki) nie są w stanie wytwarzać hormonów ani komórek rozrodczych, co skutkuje niepłodnością u mężczyzn.

Niepłodność męska – kwestie immunologiczne

Niepłodność u mężczyzn może być spowodowana obecnością specyficznych przeciwciał w nasieniu lub krwi. Te przeciwciała mogą prowadzić do problemów takich jak sklejanie się plemników, obniżenie ich aktywności ruchowej, trudności w przechodzeniu przez śluz szyjkowy oraz komplikacje w procesie łączenia się z komórką jajową.

Warto zaznaczyć, że takie przeciwciała mogą być nie tylko w nasieniu mężczyzny, ale również w śluzie szyjkowym kobiety.

Inne czynniki wpływające na niepłodność męską

nowotwory, w szczególności te dotyczące jąder,
choroby systemowe takie jak cukrzyca, stwardnienie rozsiane, uszkodzenia rdzenia kręgowego, choroby tarczycy czy nadnerczy,
infekcje bakteryjne (np. Chlamydia Trachomatis, Mycoplasma hominis, Escherichia coli) oraz grzybicze układu rozrodczego prowadzące do nieprawidłowości w strukturze i działaniu plemników,
zapalenia prostaty i pęcherzyków nasiennych, które mogą utrudniać odbywanie stosunków oraz obniżać zdolność plemników do zapłodnienia,
zapalenie jąder wywołane przez świnkę w okresie dojrzewania może prowadzić do azoospermii lub oligospermii,
gruźlica lub rzeżączka mogą być przyczyną zapalenia jąder, co skutkuje ich całkowitą dysfunkcją,
czynniki genetyczne, takie jak nieprawidłowe kombinacje chromosomów, mogą prowadzić do azoospermii i zbyt małych jąder,
czynniki środowiskowe, w tym metale ciężkie oraz różne substancje chemiczne (takie jak pestycydy czy organiczne związki chemiczne), mogą zakłócać proces spermatogenezy, odpowiedzialny za tworzenie i dojrzewanie plemników w jądrach.

Wśród czynników zewnętrznych wpływających na zdrowie mężczyzn, wymienia się ekspozycję na promieniowanie oraz terapie takie jak chemioterapia i radioterapia;

użycie pewnych medykamentów, w tym cymetydyny, sulfasalazyny, kolchicyny, metadonu, metotreksatu, fenytoiny, kortykosteroidów, spironolaktonu oraz tiorydazyny, które są często stosowane w leczeniu różnych schorzeń, takich jak nowotwory czy nadciśnienie, a także w psychiatrii, może obniżać płodność mężczyzny,
styl życia również odgrywa kluczową rolę w kontekście zdrowia reprodukcyjnego. Na przykład, palenie tytoniu może obniżać mobilność plemników i skracać ich żywotność, podczas gdy narkotyki czy alkohol mogą wpływać negatywnie na liczbę oraz jakość plemników. Steroidy anaboliczne mogą znacząco hamować proces spermatogenezy, Dodatkowo inne elementy, takie jak nadwaga czy nadmierna aktywność fizyczna, dieta uboga w pewne minerały, takie jak cynk i selen, wysoki poziom stresu oraz nadmierne podgrzewanie krocza, mogą wpływać na jakość nasienia,
aspekt psychologiczny również jest istotny w kontekście niepłodności męskiej. Problemy związane ze sferą intymną, takie jak przedwczesny wytrysk, bolesne erekcje czy obniżony popęd seksualny, mogą być źródłem trudności. Częstotliwość stosunków seksualnych oraz doznania z nich wynikające również mają znaczenie. Utrzymanie dobrej kondycji psychicznej, pozytywne nastawienie oraz zdolność do czerpania przyjemności z życia seksualnego są kluczowe dla zachowania równowagi psychicznej i pozytywnego wpływu na płodność,
inne czynniki, takie jak noszenie ciasnej, syntetycznej odzieży, która może prowadzić do przegrzewania się okolic intymnych, również mogą wpływać na niepłodność u mężczyzn.

Rozpoznawanie niepłodności męskiej

Analiza niepłodności w związku często rozpoczyna się od mężczyzny, ponieważ ocena jego funkcji reprodukcyjnych i jakości nasienia jest metodą stosunkowo prostą i ekonomiczną, a przede wszystkim umożliwia szybkie zidentyfikowanie nieprawidłowości i źródła problemu.

Ocena fizyczna – wykonana przez specjalistę urologa, ma na celu identyfikację potencjalnych problemów, takich jak: żylaki powrózka nasiennego, zmiany w gruczole krokowym czy wsteczny wytrysk (sytuacja, gdy plemniki pojawiają się w moczu).
Badania diagnostyczne obrazowe – głównie bazujące na ultrasonografii (USG), które jest narzędziem do wykrywania anomalii w przepływie krwi oraz identyfikacji żylaków powrózka nasiennego. Wazogram może być używany do precyzyjnego określenia lokalizacji przeszkody.
Analiza nasienia – w dekadzie 70-tych XX wieku, średnia liczba plemników w jednym milimetrze spermy wynosiła od 40 do 60 mln. W 1998 roku liczba ta spadła do 20 mln. Obecnie minimalna liczba plemników, przy której możliwe jest przeprowadzenie inseminacji, to 10 mln/ml. Jeśli liczba jest niższa, mężczyzna jest klasyfikowany jako bezpłodny. Aby ocenić stan, ilość oraz różne cechy fizyczne plemników, przeprowadza się analizę nasienia. Mężczyzna powinien dostarczyć próbkę nasienia uzyskaną przez masturbację, czy to w domu, czy w gabinecie lekarskim. Ważne jest, aby przed zaplanowanym badaniem powstrzymać się od aktywności seksualnej przez 3–5 dni.

Kluczowe jest prawidłowe dostarczenie próbki nasienia, ponieważ największe stężenie plemników jest w pierwszej części wytrysku. Próbka powinna być utrzymana w odpowiedniej temperaturze i nie może pozostawać w pojemniku dłużej niż 30 minut po wytrysku. Badanie nasienia powinno być przeprowadzone kilka razy w ciągu kilku miesięcy. Ujawnia wszelkie nieprawidłowości związane z plemnikami i płynem nasiennym, co może wskazywać na niepłodność u mężczyzn. Dodatkowo zwraca uwagę na potencjalne stany zapalne układu rozrodczego mężczyzny. Spermogram (mikroskopowa analiza nasienia) wymaga skierowania od lekarza.

Badanie nasienia – parametry

Optymalne rezultaty analizy nasienia charakteryzują się następująco:

objętość wytrysku: między 2 a 5 ml,
ilość plemników w jednym mililitrze: od 20 do 300 mln,
minimum 40% plemników powinno charakteryzować się odpowiednią ruchliwością,
co najmniej 50% plemników powinno mieć owalną główkę, a przynajmniej 30% z nich powinno prezentować się w prawidłowej formie,
ponad połowa plemników powinna wykazywać ruch postępowy,
optymalne pH wynosi od 7,2 do 7,8,
w teście aglutynacji mniej niż 10% plemników powinno być pokrytych przeciwciałami.

Badanie ruchliwości plemników pozwala klasyfikować je według ich zdolności ruchowych w skali od 1 do 4. Dla przykładu pierwszy poziom wskazuje na ich powolne poruszanie się, podczas gdy czwarty oznacza szybki ruch. Ocena morfologii plemników jest niezbędna do dokładnej analizy ich budowy, w tym główki, wstawki i witki.

Analiza nasienia – przeprowadza się ją osobno, a jej wyniki mogą wskazywać:

ilość nasienia przekraczającą 1 ml, ale nie osiągającą 2,5 ml – co może wskazywać na problemy z gruczołem krokowym lub częste aktywności seksualne,
objętość poniżej 1 ml – co może sugerować obecność blokady w kanalikach nasiennych,
brak ejakulatu – może to być spowodowane wytryskiem wstecznym, czyli problemem, przy którym nasienie jest wydzielane do pęcherza moczowego,
zwiększona lepkość nasienia również może prowadzić do problemów z płodnością,
zbyt duża ilość ejakulatu – może występować np. przy zapaleniu pęcherzyków nasiennych,
brak fruktozy i plemników w nasieniu – może wskazywać na defekty najądrzy,
obniżony poziom hormonu – inhibiny B – może sugerować uszkodzenie kanalików nasiennych,
niska koncentracja enzymu alfa-glukozydazy – może wskazywać na niedrożność przewodu najądrza.

U mężczyzn przeprowadza się również:

Test migracyjny – ocenia zdolność plemników do opuszczenia ejakulatu i kontynuowania podróży. Umożliwia uzyskanie zdrowych plemników do in vitro, czyli technik prokreacji wspomaganej.
Test po aktywności seksualnej – ma na celu weryfikację obecności plemników w śluzie szyjkowym. Przeprowadza się go od 2 do 24 godzin po aktywności seksualnej. Test jest uznawany za nieprawidłowy, jeśli plemniki są nieobecne lub nie wykazują zdolności ruchu w śluzie.
Biopsja jądra – realizowana w celu sprawdzenia obecności lub braku komórek spermatogenetycznych w jądrach. Procedura ta jest przeprowadzana w znieczuleniu ogólnym
Badanie na obecność przeciwciał – jest ono realizowane, gdy u mężczyzny dochodzi do aglutynacji plemników, gdy są one nieruchome w teście po aktywności seksualnej, a także, gdy wcześniej przywracano mu przepływ przez przecięte jajowody.

Dowiedz się więcej: