ARTYKUŁ EKSPERTA Czy można wspierać naukę mowy już od pierwszych tygodni życia dziecka? Jakie metody są najskuteczniejsze?
Każdy rodzic z niecierpliwością czeka na moment, kiedy jego dziecko wypowie pierwsze słowo. Czy to będzie „mama”, „tata”, czy może inny dźwięk, który stanie się początkiem komunikacji werbalnej? Czy można wspierać ten proces już od pierwszych tygodni życia dziecka? Jakie metody są najskuteczniejsze i dlaczego zabawa odgrywa kluczową rolę w nauce mówienia? Odpowiada nasz ekspert – Karolina Spałek, logopeda, neurologopeda, Instruktor Metody Butejki, trener emisji głosu.
Spis treści
1.
Rozwój mowy w pierwszym roku życia
2.
Jak wspierać mowę niemowlaka poprzez zabawę?
2.1.
Mów do dziecka jak najwięcej
2.2.
Zabawy dźwiękonaśladowcze
2.3.
Śpiewanie piosenek i rymowanek
2.4.
Aktywnie wykorzystywane zabawki i książeczki
2.5.
Gry z lusterkiem
2.6.
Ćwiczenia oddechowe i dmuchanie
3.
Błędy, których należy unikać
3.1.
Nadmierne stosowanie zdrobnień
3.2.
Ograniczony kontakt wzrokowy i werbalny
3.3.
Zbyt szybkie poprawianie wymowy
4.
Pamiętaj!
Rozwój mowy w pierwszym roku życia
Rozwój mowy to proces, który rozpoczyna się znacznie wcześniej, niż większość osób przypuszcza – jeszcze na etapie życia płodowego, gdy dziecko zaczyna reagować na dźwięki dochodzące z otoczenia. Od pierwszych dni po narodzinach niemowlęta zaczynają eksperymentować z dźwiękami, a ich rozwój językowy jest ściśle związany z bodźcami, jakie otrzymują od swojego otoczenia.
Rozwój mowy niemowlęcia przebiega etapami i jest ściśle powiązany z ogólnym rozwojem psychomotorycznym dziecka. W pierwszych miesiącach życia dziecko komunikuje się przede wszystkim za pomocą płaczu, ale już około drugiego miesiąca pojawiają się pierwsze dźwięki gardłowe, zwane głużeniem.
Między 4. a 6. miesiącem życia niemowlę zaczyna gaworzyć, czyli powtarzać proste sylaby, takie jak „ba-ba” czy „da-da”. Pierwsze świadome słowa zazwyczaj pojawiają się między 10. a 12. miesiącem.
Każde dziecko rozwija się w swoim tempie, jednak interakcja z otoczeniem, stymulacja słuchowa oraz odpowiednie ćwiczenia mogą znacząco wspomóc ten proces.
Jak wspierać mowę niemowlaka poprzez zabawę?
Odpowiednia stymulacja mowy poprzez zabawę pozwala nie tylko na kształtowanie umiejętności artykulacyjnych, ale również wspiera rozwój poznawczy i emocjonalny niemowlęcia.
Mów do dziecka jak najwięcej
Jednym z najważniejszych czynników wspierających rozwój mowy jest stała komunikacja. Niemowlęta uczą się poprzez naśladowanie dźwięków i melodii mowy, dlatego warto mówić do dziecka podczas codziennych czynności, np. podczas przewijania, kąpieli czy karmienia. Opisuj, co robisz, używaj prostych, ale pełnych zdań i zadawaj pytania, nawet jeśli dziecko jeszcze nie potrafi odpowiedzieć.
Zabawy dźwiękonaśladowcze
Zabawy polegające na naśladowaniu dźwięków zwierząt, pojazdów czy odgłosów przyrody rozwijają słuch fonematyczny i uczą dziecko różnorodnych dźwięków. Można wykorzystać książeczki dźwiękowe, nagrania z odgłosami lub po prostu bawić się w naśladowanie – „piesek robi hau-hau”, „samochód jedzie brum-brum”.
Śpiewanie piosenek i rymowanek
Melodyjne rymowanki, kołysanki i proste piosenki pomagają dziecku oswajać się z rytmem i intonacją języka. Wspólne śpiewanie wzmacnia więź emocjonalną i sprzyja nauce nowych słów. Nawet jeśli niemowlę nie rozumie jeszcze słów, to ich melodia i powtarzalność pomagają w zapamiętywaniu struktury języka.
Aktywnie wykorzystywane zabawki i książeczki
Warto wprowadzać do zabawy książeczki z dużymi, kolorowymi obrazkami oraz zabawki, które wykorzystasz do wspólnej zabawy, a jednocześnie zbudujesz z dzieckiem wspólne pole uwagi. Książeczki sensoryczne, w których można dotknąć różnych faktur, przewracać klapki i naciskać przyciski angażują wiele zmysłów, co ułatwia przyswajanie nowych słów. Takie zabawy sprzyjają rozwijaniu utrzymywania uwagi, wskazywania palcem, rozumienia i powtarzania mowy.
Gry z lusterkiem
Lusterko to doskonałe narzędzie do zabawy i ćwiczenia aparatu mowy. Pokazuj dziecku swoje usta i zachęcaj do naśladowania ruchów warg i języka. Można robić śmieszne miny, cmokać, kląskać językiem czy przesyłać buziaki. Takie ćwiczenia wzmacniają mięśnie odpowiedzialne za artykulację.
Ćwiczenia oddechowe i dmuchanie
Kontrola oddechu jest kluczowa dla prawidłowej wymowy. Zabawy takie jak dmuchanie na piórko, bańki mydlane czy lekkie piłeczki uczą dziecko panowania nad oddechem i wzmacniają mięśnie oddechowe.
Błędy, których należy unikać
Tego nie rób!
Nadmierne stosowanie zdrobnień
Choć zdrobnienia są naturalnym elementem komunikacji z małym dzieckiem, warto pamiętać, aby nie przesadzać. Używanie poprawnych form słów pomaga dziecku lepiej przyswoić strukturę języka.
Ograniczony kontakt wzrokowy i werbalny
Pozwalanie dziecku na długie przebywanie w ciszy lub ekspozycja na zbyt dużą ilość bodźców wizualnych, takich jak telewizja czy tablet, może hamować rozwój mowy. Niemowlę najlepiej uczy się języka poprzez interakcję z ludźmi, a nie bierne słuchanie. Nie zapominaj o utrzymywaniu kontaktu wzrokowego. Dziecko, które utrzymuje uwagę na twarzy dorosłego, chętniej zaczyna powtarzać, naśladując ruchy ust.
Zbyt szybkie poprawianie wymowy
Nie należy poprawiać dziecka w sposób surowy ani zmuszać go do powtarzania trudnych słów. Ważne jest cierpliwe powtarzanie poprawnych form w naturalny sposób, np. jeśli dziecko powie „miau-miau” zamiast „kot”, można odpowiedzieć „Tak, to kot. Kot robi miau-miau”, a po chwili nawiązując do zwierzęcia lub zabawki-kotka zapytać: zobacz, co to takiego? Dzięki takiemu prowadzeniu dialogu z małym dzieckiem uczysz go nowych słów bez wywierania na nim presji.
Pamiętaj!
Rozwój mowy niemowlęcia to proces, który można wspierać od pierwszych dni życia dziecka. Poprzez codzienną komunikację, zabawy dźwiękonaśladowcze, śpiewanie i interaktywne książeczki, rodzice mogą skutecznie pomóc maluchowi w przyswajaniu pierwszych dźwięków i słów.
Kluczowe jest dostarczanie dziecku odpowiednich bodźców oraz cierpliwość i konsekwencja w zachęcaniu do komunikacji. Każde dziecko rozwija się w swoim tempie, ale odpowiednie wsparcie sprawia, że proces ten jest bardziej naturalny i radosny dla całej rodziny.
Autor: Karolina Spałek
Logopeda, neurologopeda, Instruktor Metody Butejki, trener emisji głosu. Od 2014 roku prowadzi w Tarnowskich Górach gabinety terapeutyczne, gdzie wspólnie z zespołem specjalistów osiąga sukcesy w terapii niemowląt, dzieci, młodzieży i dorosłych. Zajmuje się również szkoleniem logopedów, terapeutów i nauczycieli na terenie całej Polski. Jest autorką publikacji o charakterze logopedycznym, a także redaktorem portalu www.Logotorpeda.com, gdzie logopedia jest dostępna i zrozumiała dla rodzica.
Dowiedz się więcej: