Psychoza u kobiety w ciąży

Niewielu z nas miało bądź ma styczność z psychozą. Choć jest ona jednym z częstszych zaburzeń w psychiatrii, wiedza na temat jej przyczyn, objawów i leczenia jest znikoma aż do momentu, gdy psychoza „zaatakuje” naszą rodzinę. Na przykład młodą przyszłą mamę.

Psychoza – o co tu chodzi?

Psychoza to zaburzenie psychiczne charakteryzujące się zdezorganizowanym, zakłóconym postrzeganiem rzeczywistości. Najpowszechniejszą formą takiej nieprawidłowej percepcji są iluzje i omamy, ale zaburzenie dotyka też zachowania oraz struktury czy toku myślenia i objawia się urojeniami, natrętnymi myślami, spowolnieniem bądź przyspieszeniem rozumowania, słowotokiem itp. Chory nie jest przy tym krytyczny wobec takiej percepcji – będąc przekonanym o realności tego, co widzi, nie jest świadomy swojej choroby.

Przyczyny psychozy nie są jasne – lekarzom udało się ustalić, że w większości przypadków źródłem zaburzeń jest brak równowagi neuroprzekaźników w mózgu. Skąd taka nierównowaga się bierze – nie wiadomo. Jasnym jest jednak, że taki stan podlega leczeniu farmakologicznemu i może ulec trwałej eliminacji. To jednak, czy psychozę uda się wyleczyć, jak długo potrwa terapia i czy zaburzenie może powrócić, zależy od wielu czynników, m.in. od tego, czy choremu wraca krytycyzm i potrafi obiektywnie stwierdzić, że jego myśli bądź zachowanie nie ma sensu.

„Szalona” ciąża

Niektóre objawy psychozy są analogiczne do naturalnych symptomów zmian fizycznych u psychicznych, wynikających z burzy hormonalnej, jakiej doświadcza ciężarna.

W ciąży psychoza jest trudna do zdiagnozowania z powodu zmian, którym podlega organizm kobiety w tym okresie. Obejmują one całe ciało: nie tylko funkcjonowanie poszczególnych narządów, ale też psychikę i emocje. Burza hormonalna, która jest za nie odpowiedzialna, może prowadzić nie tylko do nietypowych zachowań i zmian w sposobie myślenia, ale też do silnego stresu i stanów lękowych, które są wspólnym objawem dla wielu jednostek chorobowych.

Niepokój, gonitwa myśli, zmienne nastroje, stany otępienia, lęk i przerażenie, zamykanie się w sobie – to jedne z częstszych objawów psychozy, których doświadcza wiele kobiet, oczekujących przyjścia na świat dziecka.

Kiedy możemy podejrzewać psychozę?

Podejrzenie psychozy w ciąży rodzi wiele problemów – poczynając od diagnostyki (ciężarna nie może poddać się wielu inwazyjnym dla płodu badaniom) aż po leczenie, bowiem leki przeciwpsychotyczne mogą zahamować lub rozregulować rozwój płodu. W ciąży psychoza może pojawić się nagle, ale stan też może zaostrzyć wcześniejsze objawy psychopatologiczne bądź wywołać nawrót zaburzenia.

W każdym wypadku przebieg i leczenie mają wpływ na dziecko – zarówno stres, jaki towarzyszy ciężarnej w związku z nietypową percepcją rzeczywistości, jak i leki pomagające jej wrócić do normalności mogą być przyczyną powikłań położniczych. Do najczęściej wymienianych należy poród przedwczesny (a we wczesnej ciąży poronienie) – wysokie stężenie kortyzolu (zwanego hormonem stresowym) we krwi przyszłej mamy może przekładać się na zwielokrotnienie skurczów macicy i pogorszyć przepływ łożyskowy.

Bezpieczne ryzyko

Leczenie psychozy w ciąży planowane jest bardzo skrupulatnie i ostrożnie. Istotna jest tu dokładna ocena stopnia zaburzenia i moment zdiagnozowania go. Jeśli zmiany psychiczne nie są bardzo nasilone, a ciąża jest wczesna, zalecana jest przede wszystkim psychoterapia. Podawanie środków farmakologicznych mogłoby bowiem w tym najważniejszym dla rozwoju płodu okresie (I trymestr) być źródłem wad wrodzonych u dziecka. Unika się także podawania leków w ostatnich tygodniach przed porodem, by zapobiec pojawieniu się u noworodków objawów odstawiennych. Jeśli terapia farmakologiczna jest w leczeniu psychozy w ciąży konieczna, zaleca się stosowanie minimalnych skutecznych dawek i nieustanne monitorowanie stanu matki i dziecka.

Ciężarna z psychozą musi być pod stałą kontrolą dwóch współpracujących ze sobą lekarzy – ginekologa i psychiatry.