Szczepienie na HPV

Szczepienie przeciwko wirusowi brodawczaka ludzkiego (HPV) jest szczepieniem zapobiegawczym, które ma na celu ochronę przed zakażeniem HPV, wirusem odpowiedzialnym za wiele rodzajów nowotworów, w tym raka szyjki macicy, a także brodawczaki narządów płciowych i inne nowotwory. Na ryzyko infekcji są narażone wszystkie aktywne płciowo kobiety. Większość zakażeń samoczynnie ustępuje, ale niektóre pozostają, zapoczątkowując proces zmian komórkowych, które stopniowo mogą prowadzić do powstania nowotworu. Istnieje jednak możliwość uniknięcia ryzyka. Tę możliwość daje szczepionka przeciwko rakogennym odmianom wirusa HPV.

HPV – co to?

HPV jest wirusem przenoszonym drogą płciową, który może prowadzić do różnych problemów zdrowotnych, w tym do raka szyjki macicy, a także do brodawczaków narządów płciowych i innych nowotworów. Istnieje około 200 odmian tego wirusa. Tylko niektóre powodują powstanie nowotworów złośliwych, takich jak rak szyjki macicy. HPV to wirus, który przenosi się bardzo łatwo i stosunkowo szybko. Ryzyko jego nabycia przez kobietę rozpoczyna się w momencie pierwszego kontaktu seksualnego ale – co warto zaznaczyć – nie wymaga stosunku penetracyjnego (przenosi się także poprzez bezpośredni skórny kontakt narządów płciowych). Co więcej, pełnej ochrony przed rakiem szyjki macicy nie zapewnia stosowanie prezerwatyw.

Większość zakażeń wirusem HPV ustępuje samoczynnie, w czasie od 6 miesięcy do około 1 roku, ale niektóre z nich nie ustępują, przeradzając się właśnie w nowotwór. Istnieją ponadto dodatkowe czynniki, które zwiększają ryzyko infekcji. Są to:

• palenie tytoniu;
• obniżony poziom odporności;
• wczesna inicjacja seksualna;
• długotrwałe stosowanie tabletek antykoncepcyjnych;
• liczba ciąż;
• inne choroby przenoszone drogą płciową (np. HIV, chlamydia);
• cukrzyca;
• otyłość;
• nadciśnienie;
• promieniowanie rentgenowskie.

Zapadalność na raka szyjki macicy rośnie w przedziale wiekowym 15 – 45 lat, a następnie spada – powyżej 55 roku życia.

Jak się objawia hpv – wirus brodawczaka ludzkiego?

Zakażenie wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV) może przebiegać bezobjawowo lub objawowo, w zależności od rodzaju wirusa i stanu układu odpornościowego danej osoby. Oto najczęstsze objawy związane z zakażeniem HPV:

• brodawki na skórze: HPV może powodować pojawienie się brodawek na skórze, zwłaszcza na dłoniach, stopach, palcach czy w okolicach paznokci. Mogą być one pojedyncze lub grupowe, o różnych kształtach i rozmiarach.
• brodawki narządów płciowych: zakażenie wirusem HPV może prowadzić do powstawania brodawek w okolicach narządów płciowych u kobiet i mężczyzn. Mogą to być brodawki płaskie, wypukłe lub kolczyste, które mogą pojawić się na wargach sromowych, penisie, odbycie, wewnętrznych ścianach pochwy, szyjce macicy, a także w okolicy odbytu i pachwin.
• zmiany cytologiczne: u kobiet zakażonych HPV może prowadzić do zmian cytologicznych w szyjce macicy. Te zmiany mogą być wykrywane podczas testów cytologicznych (Pap test) i mogą wskazywać na potencjalne ryzyko rozwoju raka szyjki macicy.
• rak szyjki macicy: niektóre typy wirusa HPV mogą być związane z rozwojem raka szyjki macicy. We wczesnej postaci rak szyjki macicy nie daje żadnych, możliwych do rozpoznania objawów, a te, które stopniowo się pojawiają nie są jednakowe u wszystkich zakażonych. Pierwszym symptomem jest zazwyczaj nieznaczne krwawienie z pochwy, które może powtarzać się co kilka dni, oczywiście poza okresem menstruacji. Może się ono pojawiać na skutek wysiłku fizycznego czy też po zakończeniu stosunku płciowego. Krwawienia ustają po pewnym czasie, a na ich miejsce pojawiają się wodniste, lekko podbarwione krwią upławy. We wnętrzu pochwy można wyczuć stwardnienia tkanki macicy. Inne możliwe objawy to: ból w podbrzuszu oraz w okolicy krzyżowo-lędźwiowej, krwiomocz, trudności z oddawaniem moczu, obrzęk kończyn dolnych.

Warto zauważyć, że zakażenie HPV może przebiegać bezobjawowo i niektóre osoby nie zdają sobie nawet sprawy, że są zakażone. Dlatego regularne badania cytologiczne i testy HPV są ważne dla wczesnego wykrycia zmian oraz zapobiegania powikłaniom związanym z zakażeniem HPV. Jeśli istnieje podejrzenie zakażenia HPV lub wystąpią jakiekolwiek z powyższych objawów, zaleca się skonsultowanie się z lekarzem.

Jak wykryć HPV?

Regularne badania cytologiczne to najskuteczniejszy sposób wykrycia ewentualnych nieprawidłowości w komórkach szyjki macicy, które to mogą stanowić wczesne stadium rozwoju nowotworu. Badanie polega na pobraniu oraz mikroskopowej ocenie wymazu z tarczy i kanału szyjki macicy. Stosując specjalną szpatułkę, lekarz pobiera warstwę komórek z powierzchni szyjki macicy. Badanie powinno być wykonywane regularnie u każdej kobiety, początkowo raz w roku (przez pierwsze 3-4 lata po inicjacji), a następnie nie rzadziej niż co 3 lata.

Nie wszystkie zmiany, wykryte podczas badania są sygnałem rozwoju nowotworu. W zależności od stopnia zmian, może zaistnieć potrzeba wykonania kolejnego badania lub tez przeprowadzenia kolposkopii (badanie powierzchni szyjki macicy, kanału, pochwy i sromu za pomocą urządzenia optycznego – kolposkopu).

Jak zapobiegać rakowi szyjki macicy?

W naszym kraju dostępna jest szczepionka przeciwko rakowi szyjki macicy. Potocznie stosowana nazwa nie jest dokładna, gdyż szczepionka nie chroni przed nowotworem, ale przed wirusem, który ją wywołuje. Szczepionka na HPV zawiera czynniki stymulujące w organizmie zaszczepionej osoby wytworzenie przeciwciał, skierowanych przeciwko czterem typom wirusa HPV 6,11,16 i 18. Szacuje się, że po przeprowadzeniu szczepienia poziom przeciwciał w organizmie zwiększa się o kilkadziesiąt (a nawet ponad sto!) razy.

Szczepionka jest dobrze tolerowana i bezpieczna. Chroni przed zakażeniem HPV i wieloma nowotworami. Jest powszechnie stosowana w 125 krajach. W Polsce jest dostępna w placówkach podstawowej opieki zdrowotnej (POZ). W krajach, które wprowadziły szczepienia przeciw HPV, liczba zakażeń spadła nawet do 90%. Szczepiąc się, kobieta zmniejsza o 70% ryzyko zachorowania na raka szyjki macicy.

Kto powinien się zaszczepić na HPV?

Zaleca się szczepienie przeciwko HPV u dziewcząt i chłopców w wieku 11–14 lat. Może być również podawane później, w wieku do 26 lat dla kobiet i do 21 lat dla mężczyzn, którzy nie zostali zaszczepieni wcześniej. Nie znaczy to oczywiście, że starsze osoby nie mogą zdecydować się na szczepienie, jednakże skuteczność jego w powyższych grupach jest największa.  Szczepić dziecko należy, zanim może mieć kontakt z wirusem. Szczepienia przeciw HPV mają schemat dwudawkowy. Odstęp pomiędzy dawkami szczepionki wynosi od 6 do 12 miesięcy.

Szczepienia są przeznaczone zarówno dla kobiet, jak i dla mężczyzn. Osoby dorosłe również mogą zaszczepić się przeciwko HPV!

Przeciwwskazaniem do szczepienia jest nadwrażliwość na składniki szczepionki (sprawdzona w badaniu) oraz choroby, którym towarzyszy występowanie wysokiej gorączki. Niewysoka gorączka albo przeziębienie nie są jednak powodem do odłożenia terminu szczepienia. Należy zrezygnować z niego, jeżeli po otrzymaniu pierwszej dawki wystąpiła reakcja alergiczna. Osoby, które mają stwierdzone zaburzenie krwawienia, np. cierpiące na hemofilię lub mające osłabiony układ odpornościowy, powinny poinformować o tym lekarza przed podaniem szczepionki. Jeżeli osoba, która ma zamiar poddać się szczepieniu, a jest bądź planuje zajść w ciążę w trakcie cyklu szczepień, powinna także skorzystać z porady lekarza.

Ile kosztuje szczepionka na HPV?

W Polsce dostępne są dwie szczepionki – dwuwalentna Cervarix i dziewięciowalentna Gardasil9, która zastąpiła czterowalentną Gardasil. Obie wytwarzają przeciwciała, które zwalczają te dwa najgroźniejsze typy wirusów: 16 i 18, a Gardasil9 dodatkowo typy  (6, 11, 31, 33, 45, 52, 58).  Szczepionka Cervarix refundowana jest w Polsce od 1 listopada 2021 r. Refundacja, zgodnie z obwieszczeniem Ministra Zdrowia, dotyczy osób od ukończenia 9. roku życia.   Odpłatność za Cervarix wynosi 50 proc. Pacjent zapłaci za nią w aptece z dopłatą 138,18 zł (przy cenie detalicznej leku 276, 36 zł).