Tokofobia – strach przed ciążą i porodem

Strach przed ciążą i porodem może się pojawić zarówno u kobiet, które jeszcze nie rodziły, jak i u tych, które praktykują już w roli matki.

Strach przed porodem jest zjawiskiem naturalnym – szczególnie u kobiet, które jeszcze nigdy wcześniej nie rodziły. Lęk o słabym nasileniu odczuwa około 80 proc. przyszłych matek, zaś około 20 proc. doświadcza intensywnego lęku. Około 6-10 proc. zmaga się ze strachem o patologicznych wręcz rozmiarach…

Czym jest tokofobia?

Paniczny lęk przed ciążą i porodem, który występuje o kobiet, nie mających jeszcze doświadczenia w roli matki, nazywany jest tokofobią pierwotną. Wówczas sugeruje się, że strach ten ma podłoże nerwicowe lub kulturowe (traumatyczne przeżycia z przeszłości, jak np. molestowanie seksualne, złe doświadczenia własnej matki z porodem itp.) Drugie oblicze schorzenia to tzw. tokofobia wtórna – występująca u tych kobiet, które przeżyły co najmniej jedną ciążę i poród, a doświadczenie to wiąże się dla nich z jakiegoś rodzaju traumą (w skrajnym przypadku – z poronieniem). Tokofobia może także wystąpić u kobiet, które przeżyły depresję poporodową, były leczone psychiatrycznie lub cierpiały na zespół stresu pourazowego.

Badania sugerują, że większy poziom lęku można zaobserwować u kobiet młodszych, z niższym wykształceniem, niekorzystną sytuacją materialną, niższym poczuciem własnej wartości, brakiem wsparcia ze strony bliskich, trudnościami w związku, obniżonym progiem wrażliwości na ból, a także osobowością neurotyczną.

Jak się objawia tokofobia?

Kobieta cierpiąca na tokofobię ma przeświadczenie, że w czasie porodu stanie się jej coś złego. Przekonanie to zakodowane jest głęboko w jej podświadomości i nie ma nic wspólnego z racjonalnym myśleniem – stąd właśnie argumenty bliskich nie są w stanie przekonać przyszłej mamy, że ów lęk nie ma racjonalnego uzasadnienia. Tokofobia zaliczana jest do zaburzeń lękowych, ale nadal brakuje jednoznacznych kryteriów diagnostycznych, pozwalających jasno zdefiniować opisywane zjawisko.

Pojawia się zazwyczaj w trzecim trymestrze i stopniowo wzmaga, a objawia się m.in. :

• strachem na samą myśl o porodzie;
• chwiejnością emocjonalną;
• atakami paniki;
• wymiotami;
• bólami brzucha;
• zwiększonym apetytem;
• bezsennością;
• koszmarami sennymi;
• problemami z koncentracją;
• osłabieniem;
• trudnościami w codziennym funkcjonowaniu.

Strach dotyczy różnych aspektów porodu, a zwłaszcza – nieznośnego bólu, utraty kontroli, śmierci – własnej lub dziecka, urodzenia dziecka upośledzonego.

Wbrew pozorom jednak, wiele kobiet cierpiących na tokofobię bardzo chce zostać matkami (schorzenie może się ujawnić jeszcze przed ciążą). U części z nich, niestety, ogromny strach przed porodem jest powodem odsunięcia decyzji o macierzyństwie na bliżej nieokreślone później lub zupełnej rezygnacji z rodzicielstwa.

Tokofobia – wskazanie do cesarki?

W ostatnich latach znacząco wzrósł odsetek kobiet, decydujących się na zabieg cesarskiego cięcia bez tzw. wskazań medycznych. Przybliżenie informacji na temat tokofobii skłania do zastanowienia, czy rzeczywiście w każdym wypadku brak wskazań medycznych oznacza – brak konieczności. W przypadku kobiet zmagających się z tym schorzeniem, cesarskie cięcie wydaje się bowiem – jedynym sposobem na wydanie dziecka na świat.

Jak na razie jednak, w świecie medycznym nie ma porozumienia co do istoty tokofobii i uznania jej za zasadną przyczynę wykonania cesarki. Sugeruje się, że takie pozwolenie mogłoby się stać powodem swoistych nadużyć – lęk, nawet paniczny, trudno udowodnić, więc kobiety, które mają opory przed naturalnym porodem, mogłyby „udawać”, że ich strach ma większy, chorobliwy wręcz wymiar.

Jak sobie radzić z tokofobią?

Leczenie tokofobii zasadza się na psychoterapii, pomagającej kobiecie w kontrolowaniu swoich uczuć i emocji, przy czym najlepsze rezultaty obserwuje się po wdrożeniu terapii behawioralno-poznawczej (krótkoterminowość, brak głębokiej analizy, skupienie się na konkretnym problemie). Prowadzenie ciąży kobiety cierpiącej na tokofobię powinno się odbywać przy współpracy psychiatry, psychologa, lekarza położnika oraz położnej.