Tokoliza – najskuteczniejsza forma terapii w prowadzeniu ciąży wysokiego ryzyka

Świadomość nowego życia noszonego pod sercem napawa radością i dumą. Jednak ciąży towarzyszą również obawy o zdrowie dziecka i pomyślny poród… Jednak nie zawsze wszystko idzie po myśli ciężarnej i poród może zacząć się za wcześnie. Tokolioza to metoda mająca na celu zahamowanie przedwczesnego porodu. Lekarze wykorzystują tokolizę, gdy czynność skurczowa macicy rozpoczyna się kilka tygodni za wcześniej. Czym jest tokolioza? Kiedy należy podjąć leczenie tokolityczne?

Tokoliza – co to jest?

Tokolioza to metoda mająca na celu zahamowanie przedwczesnego porodu. Lekarze wykorzystują tokolizę w prowadzeniu ciąży wysokiego ryzyka, gdy poród rozpoczyna się kilka tygodni za wcześnie a dziecko nie jest jeszcze w pełni gotowe, by przyjść na świat. Tokoliza w porodzie przedwczesnym jest najczęściej stosowanym sposobem.

Tokoliza nie ma na celu wydłużenia ciąży do terminu porodu, a jedynie ma zapewnić możliwość odpowiedniego, przyspieszonego, rozwoju dziecka.  Dzięki niej  możliwe jest szybsze dojrzewanie jego płuc oraz zabezpieczenie układu nerwowego przed powikłaniami. Działanie tokolityczne jest najskuteczniejszą terapią mającą na celu wydłużenie czasu trwania ciąży. Zastosowanie leków tokolitycznych umożliwia opóźnienie porodu do 48 godzin. Zazwyczaj czas ten jest wystarczający, aby podać pacjentce leki (glikokortykosteroidy) zmniejszające ryzyko wystąpienia u płodu:

• zespołu niewydolności oddechowej,
• krwawienia do komór mózgu,
• martwiczego zapalenia jelit,
• umieralności okołoporodowej.

Diagnoza w związku z tokolizą? Wytyczne poniżej!

Tokoliza – tokolityki i leczenie tokolityczne

Jeśli lekarz stwierdzi, że konieczna tarapia to tokoliza, wskazania są następujące. Leki stosowane w terapii tokolitycznej można podzielić na sześć grup: leki blokujące kanały wapniowe, β-mimetyki, siarczan magnezu w ciąży, inhibitory cyklooksygenazy, antagoniści receptora oksytocynowego oraz donory tlenku azotu.

Antagoniści wapnia w ciąży

Ich działanie polega na bezpośrednim blokowaniu napływu jonów wapnia przez błonę komórkową. W rezultacie wywołują relaksację mięśnia macicy, ograniczając skurcze porodowe. Z tej grupy leków tokolitycznych najczęściej stosuje się nifedypinę. Zastosowanie antagonistów wapnia może zmniejszyć u noworodka ryzyko wystąpienia niewydolności oddechowej oraz żółtaczki.

Beta mimetyki w ciąży

Działanie leków tokolitycznych z tej grupy jest zbliżone do antagonistów wapnia. Ich podanie zmniejsza kurczliwość macicy. W terapii β-mimetykami najczęściej stosuje się: rytodrynę, fenoterol, heksoprenalinę, salbutamol oraz terbutalinę. Jednak substancje z tej grupy leków tokolitycznych, mimo opóźnienia porodu o 24-48 godzin, nie wpływają na poprawę wyników badan położniczych.

Siarczan magnezu w ciąży

Siarczan magnezu w ciąży jest rzadko wykorzystywany w leczeniu tokolitycznym. Głównie ze względu na duże ryzyko wystąpienia skutków niepożądanych. Dawkowanie musi być precyzyjnie określone, gdyż zbyt duże stężenie tej substancji w organizmie może być toksyczne zarówno dla matki, jak i dziecka.

Inhibitory cyklookygenezy

Prowadzenie ciąży wysokiego ryzyka jest trudne ze względu na ryzyko przedwczesnego porodu. Wskazaniem do zastosowania leków z tej grupy jest możliwość porodu przedwczesnego z obecnością wielowodzia i mięśniaków macicy. Warunkiem podawania inhibitorów jest ciąża poniżej 32. tygodnia oraz niezaburzona wydolność nerek płodu.

Antagoniści receptora oksytocynowego

Lekiem tokolitycznym najczęściej stosowanym w tej grupie jest atosiban, obniżający aktywność skurczową macicy. Z badań przeprowadzonych przez Roberto Romero wynika, że terapia antagonistą oksytocyny może wydłużyć okres ciąży nawet do 7 dni, w grupie ciężarnych powyżej 28. tygodnia ciąży.

Donory tlenku azotu

Nitrogliceryna, należąca do tej grupy leków, stosowana jest w przypadku pacjentek z nadciśnieniem tętniczym. Jest bezpiecznym, a przede wszystkim skutecznym tokolitykiem. Nitrogliceryna podawana przezskórnie może opóźnić poród do 48 godzin.

Wybór leku tokolitycznego powinien być poprzedzony szczegółowymi badaniami. Obowiązkiem lekarza jest ustalenie skuteczności leku oraz sposobu jego dawkowania w związku z tokolizą, uwzględniając przy tym potencjalne ryzyko dla ciężarnej, jak i płodu.

Leki tokolityczne – skutki uboczne terapii tokolitycznej

Tokoliza może powodować skutki uboczne. Specjaliści dzielą je ze względu na mogące wystąpić u kobiety ciężarnej oraz u płodu lub noworodka. U kobiet ciężarnych, w zależności od zastosowanych tokolityków, mogą wystąpić:

• hipotensja, tachykardia, uderzenie gorąca, zawroty i bóle głowy, nudności, wymioty, obrzęk płuc – antagoniści wapnia,
• bóle głowy, nudności, relaksacja przewodu pokarmowego i oskrzeli, gorączka, zaburzenia rytmu serca, duszności,
• zaburzenia funkcji wątroby i tarczycy, niewydolność krążenia, a nawet zgon – β-mimetyki,
• pocenie się, osłabienie mięśniowe, podwójne widzenie, porażenie mięśni oddechowych, osteoporoza, nagłe zatrzymanie krążenia – siarczan magnezu,
• refluks żołądkowo – przełykowy, bóle brzucha, krwawienie z przewodu pokarmowego, niewydolność nerek i wątroby, zaburzenia krzepnięcia krwi – inhibitory cyklooksygenazy,
• nudności, bóle głowy, reakcje alergiczne – antagoniści oksytocyny,
• hipotensja, uderzenia gorąca, wymioty, zawroty głowy – donory tlenku azotu.

Skutki uboczne terapii tokolitycznej, mogące pojawić się u płodu lub noworodka to:

• zagrażająca zamartwica wewnątrzmaciczna – antagoniści wapnia,
• hipoglikemia noworodka, przerost mięśnia sercowego, kwasica noworodków, niedrożność jelit, krwawienie wewnątrzczaszkowe – β-mimetyki,
• apatia, letarg, słaby odruch ssania, depresja oddechowa – siarczan magnezu,
• niewydolność nerek, małowodzie, nadciśnienie płucne, martwicze zapalenie jelit – inhibitory cyklooksygenazy,
• zwiększona umieralność okołoporodowa – antagoniści oksytocyny,
• hipotensja – donory tlenku azotu.

Tokoliza – przeciwwskazania w leczeniu tokolizy w ciąży

Zastosowanie jakichkolwiek leków tokolitycznych u ciężarnych wymaga przeprowadzenia kompleksowych badań. Ich celem jest wybór odpowiedniego leku, jego dawkowania oraz sposobu podawania, uwzględniając minimalne ryzyko wystąpienia działań niepożądanych. Tokolityki i ciąża wysokiego ryzyka skutki, jakie mogą za sobą nieść są poważne.

Podobnie jak w przypadku skutków ubocznych, tak i przeciwwskazania przyporządkowuje się do danej grupy leków tokolitycznych:

• antagoniści wapnia w ciąży – choroby serca i nerek, cukrzyca;
• beta mimetyki w ciąży – choroby serca, nadciśnienie tętnicze, płucne, nadczynność tarczycy, niewydolność nerek i wątroby, jaskra,
• niewyrównana cukrzyca;
• siarczan magnezu w ciąży – blok serca, ciężkie choroby nerek, miastenia;
• antagoniści oksytocyny – nadwrażliwość na lek;
• donory tlenku azotu – choroby układu krążenia, jaskra, łożysko przodujące, objawy zagrożenia płodu.

W przypadku inhibitorów cyklooksygenazy, przeciwwskazaniami do zastosowania terapii tokolitycznej są:

• u kobiety ciężarnej: zaburzenia krzepnięcia, choroby nerek i wątroby, choroba wrzodowa, astma oskrzelowa,
• u płodu: małowodzie, zaburzenia funkcji nerek, zakażenie wewnątrzmaciczne, podejrzenie wady serca.