Toksoplazmoza w ciąży - objawy, leczenie

Toksoplazmoza w ciąży jest chorobą odzwierzęcą, wywoływaną przez gatunek pierwotniaka toxoplazma gondii. I choć mniej niż jeden procent zarażonych cierpi na jakiekolwiek jej objawy, to pasożyt przenosi się z wraz krwią matki przez łożysko, a to może doprowadzić nawet do śmierci płodu. Dlatego właśnie toksoplazmoza w ciąży to postrach przyszłych mam. Co w przypadku: toksoplazmoza w 1 trymestrze ciąży i kolejnych?

Toksoplazmoza – czym jest?

Toksoplazmoza to choroba pasożytnicza, w której żywicielem pośrednim są wszystkie ssaki, a żywicielem ostatecznym – koty. Dlatego też człowiek może nabyć pierwotniaka od chorego kota (i tylko od niego!), drogą pokarmową (zanieczyszczone pokarmy) lub przez zjedzenie mięsa – świeżego lub niedogotowanego, a także marynowanego, grillowanego lub wędzonego.

Teoretycznie możliwym jest również zarażenie się przez uszkodzoną skórę. Tymczasem pasożyta powinno zabijać gotowanie produktów w temperaturze 70 stopni lub mrożenie w temperaturze –20 przez co najmniej kilka dni. Jeśli mamy już w domu kota, nie jest oczywiście koniecznym oddanie go pod czyjąś opiekę na czas ciąży – samo zachowanie higieny powinno w zupełności wystarczyć.

Toksoplazmoza w ciąży – objawy

U człowieka występuje toksoplazmoza nabyta (jako choroba odzwierzęca) oraz postać wrodzona (jako zakażenie przez łożysko). Ta pierwsza jest stosunkowo niegroźna, ta druga – śmiertelnie niebezpieczna. Chociaż brak dokładnych badań, ocenia się, że w Polsce aż 70% kotów jest zarażonych tym pasożytem.

Wśród ludzi występuje ona u około 50% populacji. I chociaż udowodniono, że zarażenie kobiety w okresie przed zajściem w ciążę nie stanowi zagrożenia dla płodu, to toksoplazmoza w ciąży może wywołać zapalenie łożyska i zainfekowanie go.

Jak toxoplasma gondii może przedostać się do płodu?

Choroba ta jest wywoływana przez pasożyta Toxoplasma gondii, który może przedostać się przez łożysko do płodu, jeśli kobieta zostanie zakażona po raz pierwszy w czasie ciąży. Toksoplazmoza jest podstępna – mniej niż jeden procent zarażonych cierpi na jakiekolwiek objawy. W postaci objawowej chorobę dzielimy na trzy grupy:

toksoplazmozę węzłową -powiększenie węzłów chłonnych czy złe samopoczucie, ale trudno uznać te – pospolite przecież – oznaki za pomocne w diagnozie,
toksoplazmozę oczną – zaburzenia widzenia
toksoplazmozę uogólnioną – powodującą między innymi zaburzenia równowagi, oczopląs, apatię, a także zapalenie mięśnia sercowego oraz opon mózgowych – ta ostatnia występuje głownie u osób z osłabiona odpornością i u małych dzieci.

Jakie są najczęstsze źródła zakażenia toksoplazmozą?

Najczęstsze źródła zakażenia toksoplazmozą to:

spożywanie surowego lub niedogotowanego mięsa, które zawiera cysty pasożyta.
kontakt z zanieczyszczoną glebą, np. podczas pracy w ogrodzie, bez odpowiednich rękawiczek.
kontakt z odchodami zakażonych kotów, np. podczas czyszczenia kuwety.
spożywanie nieumytych owoców i warzyw, które mogą być zanieczyszczone oocystami.

Toksoplazmoza w 1 trymestrze ciąży

Pierwszy trymestr ciąży jest okresem, w którym rozwijające się organy dziecka są najbardziej wrażliwe na wszelkie czynniki zewnętrzne, w tym infekcje. Toksoplazmoza w 1 trymestrze ciąży niesie ze sobą ryzyko poważnych powikłań, choć ryzyko przeniesienia zakażenia na płód jest relatywnie niższe (ok. 15-20%) niż w późniejszych trymestrach.

U 10% zarażonych prenatalnie płodów rozwijają się ciężkie objawy kliniczne. Tymczasem aż 70% zarażonych nie ma żadnych objawów i przeważnie choroba zostaje nierozpoznana. Możliwe skutki toksoplazmozy w pierwszym trymestrze to:

poronienie;
obumarcie płodu;
wady wrodzone, takie jak wodogłowie, małogłowie, uszkodzenie siatkówki, upośledzenie umysłowe;
inne uszkodzenia układu nerwowego.

Toksoplazmoza w 2 trymestrze ciąży

Ryzyko zainfekowania dziecka przez łożysko wzrasta wraz z zaawansowaniem ciąży. W drugim trymestrze ryzyko przeniesienia zakażenia na płód jest wyższe niż w pierwszym, wynosząc około 25-30%. Jednakże, w porównaniu z pierwszym trymestrem, ryzyko wystąpienia ciężkich wad wrodzonych jest mniejsze, ponieważ większość organów dziecka jest już ukształtowana. Możliwe skutki toksoplazmozy w 2. trymestrze:

zaburzenia wzroku – uszkodzenie siatkówki, co może powodować trwałe zaburzenia widzenia lub ślepotę;
wodogłowie – nagromadzenie płynu w mózgu, co może prowadzić do powiększenia głowy, uszkodzenia mózgu i opóźnień rozwojowych;
zwapnienia mózgowe – małe obszary uszkodzenia tkanki mózgowej, które mogą wpłynąć na funkcje neurologiczne;
opóźnienia rozwojowe – zakażenie może prowadzić do opóźnień w rozwoju psychicznym i fizycznym, które mogą objawiać się dopiero po urodzeniu.

Toksoplazmoza w 3 trymestrze ciąży

W trzecim trymestrze ryzyko przeniesienia zakażenia na płód wynosi około 60-90%. Wysoki poziom przenikania pasożyta przez łożysko wynika z zaawansowanego rozwoju układu krążenia matki i płodu. Chociaż pasożyt łatwo przedostaje się do płodu, rozwinięte organy dziecka są mniej podatne na poważne uszkodzenia niż we wcześniejszych etapach ciąży. Toksoplazmoza w ciąży – skutki w 3. trymestrze ciąży:

zaburzenia wzroku;
zaburzenia słuchu;
zaburzenia neurologiczne.

Toksoplazmoza w ciąży – wyniki

W przypadku podejrzenia zakażenia toksoplazmozą w ciąży wykonuje się badania krwi na obecność przeciwciał IgM i IgG. Jeśli wynik jest dodatni, dalsze testy określają, czy zakażenie jest świeże, co ma kluczowe znaczenie dla oceny ryzyka dla płodu.

IgM to przeciwciała wczesne, które wytwarzane są w pierwszym tygodniu od zarażenia, natomiast IgG to przeciwciała późne, pojawiające się we krwi od 2 do 4 tygodni od momentu zarażenia. Utrzymujące się na stałym poziomie IgG świadczą o toksoplazmozie przebytej w przeszłości – są one obecne przez całe życie i chronią nas przed ponownym zarażeniem.

Toksoplazmoza igm w ciąży – jak wyglądają normy?

Toksoplazmoza igg normy w ciąży

IgG (-), IgM (-) – brak odporności, należy wykonywać badania kontrolne co trzy miesiące.
IgG (+), IgM (-) – oznacza przebyte zarażenie, jeżeli IgG znacznie podwyższone, powinno się powtórzyć badanie po trzech tygodniach – jeżeli następuje wzrost, wówczas należy rozpocząć leczenie.
IgG (-), IgM (+) – jest to wynik „nieswoisty”, należy powtórzyć badanie za trzy tygodnie.
IgG (+), IgM (+) – oznacza zarażenie toksoplazmozą, przy obecności objawów należy rozpocząć leczenie. Przy braku objawów należy powtórzyć badanie po trzech tygodniach, a o dalszym postępowaniu decyduje już lekarz.

Toksoplazmoza w ciąży – leczenie

Szybkie zdiagnozowanie i prawidłowe leczenie pozwala zredukować ryzyko zarażenia płodu do minimum. Leczenie toksoplazmozy w ciąży zależy od wyniku badań. W razie potwierdzenia świeżego zakażenia, kobieta może być leczona antybiotykami, takimi jak spiramycyna, która zmniejsza ryzyko przeniesienia zakażenia na płód. W niektórych przypadkach, gdy istnieje już zakażenie płodu, stosuje się inne leki, jak pirymetamina z sulfadiazyną, które mogą zmniejszyć ryzyko poważnych powikłań.

Pamiętajmy, że szybkie zdiagnozowanie i prawidłowe leczenie pozwala zredukować ryzyko zainfekowania dziecka do minimum.

Zarażenie się kobiety nie jest więc równoznaczne z chorobą płodu. U noworodka rozpoznanie choroby opiera się na objawach klinicznych i wynikach badań serologicznych. Już istniejących uszkodzeń narządowych noworodka niestety nie da się wyleczyć. Tymczasem już po porodzie należy przez rok sprawdzać u każdego dziecka poziom przeciwciał. U tych nie zarażonych poziom przeciwciał IgG, które pochodzą od matki i wcześniej przekroczyły barierę łożyskową, powinien stopniowo się obniżać.

Zapobieganie toksoplazmozie w ciąży:

unikanie spożywania surowego lub niedogotowanego mięsa;
dbanie o higienę, mycie rąk po kontakcie z ziemią, zwierzętami i surowym mięsem;
mycie owoców i warzyw przed spożyciem;
unikanie kontaktu z kocimi odchodami, zwłaszcza jeśli kobieta nie miała wcześniej kontaktu z toksoplazmozą.

Dowiedz się także: