Badania przesiewowe, w tym badanie ultrasonograficzne, są w okresie ciąży zasadniczą częścią składową opieki nad przyszłą mamą.
Spośród licznych metod diagnostycznych oferowanych ciężarnym badanie ultrasonograficzne ma największy zakres diagnostyczny. Tylko przy wykorzystaniu tego badania można wykazać tak wiele istotnych szczegółów w przebiegu ciąży. Co więcej – metoda ta jest bezpieczna, akceptowalna przez pacjentki, tania i powszechnie dostępna.
Pierwsze badanie przesiewowe w pierwszym trymestrze ciąży jest na ogół wykonywane przy użyci ultrasonografii przezpochwowej. Celem tego badania jest wykazanie prawidłowego rozwoju ciąży, określenie wieku ciążowego, potwierdzenie obecności ewentualnej ciąży mnogiej oraz wykluczenie wad strukturalnych lub czynnościowych formujących się narządów.
Wiek ciążowy określany na podstawie pierwszego badania ultrasonograficznego jest, w przypadku właściwego pomiaru, dużo bardziej dokładny niż ten wyliczony na podstawie wzoru Naegelego. Najlepiej wiek ciążowy ustalać na podstawie obu tych parametrów. Urządzenia do USG wyposażone są w specjalne programy, które na podstawie licznych danych wynikających z przeprowadzonych pomiarów wyliczają wiek ciążowy z dokładnością do jednego dnia. Programy takie, zwane potocznie kalkulatorami, ułatwiają obliczenie wieku ciążowego, analizując jednocześnie wszelkiego rodzaju odchylenia i wyciągając z danych wartości średnie. Większość wyników ultrasonograficznych uzupełniona jest o wyliczony wiek ciążowy.
Jakie parametry wykorzystywane są do jego obliczenia przy pierwszym badaniu USG?
Najpewniejszym sposobem do oceny wieku ciążowego, a więc i do wyznaczenia potencjalnego terminu porodu jest pomiar długości ciemioniowo-siedzeniowej (CRL).
Pod koniec pierwszego trymestru ciąży dodatkowo można ocenić wymiar dwuciemieniowy główki (BPD), który okazuje się pomocnym parametrem w wyliczaniu wieku ciążowego. W pierwszym trymestrze ciąży różnica wieku ciążowego wyliczonego na podstawie wymiaru siedzeniowo-ciemieniowego, a faktycznego nie powinna wynosić więcej jak +/- 6 dni. W zaawansowanej ciąży w trzecim trymestrze taka różnica może dochodzić nawet do +/- 2 tygodni, co jednocześnie przekłada się w trzecim trymestrze na odchylenia od stanu faktycznej masy płodu.
Dlaczego dokładana znajomość wieku ciążowego jest taka ważna?
Po pierwsze: aby rozpoznać ograniczony lub zahamowany rozwój wewnątrzmaciczny płodu musimy dysponować wcześniejszym badaniem ultrasonograficznym, w którym został dokładnie określony wiek ciążowy.
Ocena wieku ciążowego ma również ogromne znaczenie przy wspomnianym już określaniu terminu porodu. Indukowanie lub hamowanie porodu tylko na podstawie danych uzyskanych z wywiadu (pierwszy dzień ostatniej miesiączki, dzień zapłodnienia) może okazać się niewłaściwym postępowaniem, którego można uniknąć przez wczesne upewnienie się co do wieku ciąży na podstawie badania USG. Dość często zdarzają się przesunięcia rzędu 2-3 tygodni pomiędzy terminem porodu wyliczonym z pierwszego dnia ostatniej miesiączki a tym uzyskanym na podstawie analizy obrazu ultrasonograficznego. Co więcej, zdarzają się przesunięcia 4-5 tygodniowe. Dlatego, dysponując terminem porodu uzyskanym z reguły Naegelego i terminem uzyskanym na podstawie badania USG wykonanego we wczesnej ciąży, kierujemy się tym drugim.
Na tym etapie ciąży dość często oceniana jest także przezierność (przejrzystość) karkowa. Parametr opisywany jako NT jest bardzo ważnym elementem oceny ewentualnych zaburzeń chromosomalnych u płodu. Jest to objaw przejściowy, którego analiza powinna być wykonywana pomiędzy 11 a 14 tygodniem ciąży. W tym bowiem okresie uzyskane wyniki są najbardziej wiarygodne. Wyniki badania kwalifikuje się jako nieprawidłowe przy przekroczeniu wartości 3mm. Obecne rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego zalecają, aby wykonywać jednocześnie ocenę przezierności karkowej i biochemiczny test podwójny, gdyż takie badanie daje najczulszą ocenę obecności wad płodu.
Analiza uzyskanych wyników, co podkreślamy nie po raz pierwszy, należy do doświadczonego położnika, który weźmie pod uwagę wyniki badań diagnostycznych oraz informacje uzyskane z wywiadu i badania ciężarnej.
Autor: lek. med. Witold Kłosiński