Wady antykoncepcji hormonalnej. Skutki uboczne antykoncepcji hormonalnej

Antykoncepcja hormonalna, mimo, że cechuje się wysoką skutecznością, przynosi również wiele skutków ubocznych. Właśnie dlatego, nie wszyscy mogą stosować antykoncepcję hormonalną, a zażywanie środków hormonalnych wiąże się wykonywaniem regularnych badań.

Antykoncepcja hormonalna – kiedy powstała?

Antykoncepcja hormonalna, oparta na hormonach steroidowych, została wynaleziona w latach 50. XX wieku. Pierwsza forma antykoncepcji hormonalnej to pigułka antykoncepcyjna, która została wprowadzona na rynek farmaceutyczny w latach 60. Początkowo była dostępna jedynie dla zamężnych kobiet, a następnie, wraz z liberalizacją przepisów, została udostępniona również kobietom niezamężnym. Wynalezienie antykoncepcji hormonalnej było przełomem w medycynie i rewolucyjnym wydarzeniem w dziedzinie kontroli urodzeń. Pigułka antykoncepcyjna, zawierająca estrogenu i progestagenu, umożliwiła kobietom kontrolę nad płodnością oraz zapobieganie niechcianej ciąży.

Od tamtej pory antykoncepcja hormonalna ewoluowała, pojawiając się nowe formy, takie jak plastry, wkładki domaciczne, czy pierścienie dopochwowe, dając kobietom większy wybór i elastyczność w wyborze metody antykoncepcji. Jednak pigułka antykoncepcyjna nadal pozostaje jednym z najpopularniejszych środków antykoncepcyjnych na świecie.

Jedną z największych zalet środków antykoncepcyjnych jest ich wysoka skuteczność – wskaźnik Pearla wynosi 0,1-0,15. Ale korzystające z tej metody kobiety odczuwają też inne korzyści, m.in. zredukowanie dolegliwości związanych z zespołem napięcia przedmiesiączkowego, menstruacji (krwawienia są regularne, mniej obfite i niezbyt bolesne), ale przede wszystkim zmniejszenie ryzyka wystąpienia takich chorób jak rak jajnika bądź endometrium, torbieli jajnikowych, a także ciąży pozamacicznej czy łagodnych nowotworów piersi.

Badania przed przepisaniem antykoncepcji hormonalnej

Decyzja o zastosowaniu antykoncepcji hormonalnej powinna być poprzedzona kontrolną wizytą u ginekologa. Podczas niej lekarz przeprowadzi wywiad chorobowy, dotyczący przebytych bądź aktualnych chorób, a także ewentualnego obciążenia genetycznego i występowania chorób przewlekłych w rodzinie. Ponieważ każda kobieta potrzebuje innych hormonów, zleca się także serię badań, których wyniki pozwalają ginekologowi przepisanie najodpowiedniejszych dla pacjentki środków antykoncepcyjnych.

Przed przepisaniem antykoncepcji hormonalnej lekarz może zalecić przeprowadzenie różnych badań diagnostycznych, aby ocenić stan zdrowia pacjentki i dostosować odpowiednią metodę antykoncepcji. Oto niektóre z badań, które mogą być zalecane:

badanie ginekologiczne (w tym cytologia);
badanie krwi;
badanie piersi;
pomiar ciśnienia tętniczego;
badanie poziomu cholesterolu i tłuszczy we krwi;
ocena układu krzepnięcia krwi oraz wskaźników wątroby;
badanie stanu hormonalnego i fenotypu.

Przeprowadzenie tych badań pozwala lekarzowi ocenić stan zdrowia pacjentki, dostosować odpowiednią metodę antykoncepcji hormonalnej oraz monitorować ewentualne skutki uboczne lub powikłania związane z jej stosowaniem.

Antykoncepcja hormonalne – dla kogo nie jest wskazana

Każda pacjentka powinna pamiętać, że skuteczność wybranej metody i dobre samopoczucie podczas jej stosowania uwarunkowane jest przeprowadzeniem powyższych badań. Jeżeli lekarz wypisuje receptę „z miejsca”, a kobieta nie stosowała dotąd antykoncepcji hormonalnej, powinna bez skrępowania zażądać skierowania bądź zalecenia odpowiednich badań. Antykoncepcja hormonalna może być niewłaściwa dla niektórych kobiet z uwagi na różne czynniki zdrowotne i warunki medyczne. Oto kilka sytuacji, w których antykoncepcja hormonalna może być niewłaściwa lub przeciwwskazana:

ciąża lub podejrzenie ciąży: antykoncepcja hormonalna nie powinna być stosowana podczas ciąży lub w przypadku podejrzenia ciąży.
historia zakrzepicy lub chorób serca: kobiety z historią zakrzepicy żyłnej, zatorów płucnych, udarów mózgu lub chorób serca mogą mieć zwiększone ryzyko powikłań związanych z antykoncepcją hormonalną.
palenie papierosów: palenie papierosów zwiększa ryzyko powikłań związanych z antykoncepcją hormonalną, szczególnie z zakrzepicą. Dlatego lekarze mogą zalecać unikanie antykoncepcji hormonalnej u kobiet palących.
zakłócenia czynności wątroby: osoby z zaburzeniami czynności wątroby mogą mieć ograniczoną zdolność do przetwarzania hormonów zawartych w antykoncepcji hormonalnej.
historia nowotworów estrogenozależnych: kobiety z historią nowotworów estrogenozależnych, takich jak rak piersi lub endometrium, mogą mieć przeciwwskazania do stosowania antykoncepcji hormonalnej.
nadciśnienie tętnicze: antykoncepcja hormonalna może podnosić ciśnienie krwi, co może być problemem dla kobiet z nadciśnieniem tętniczym.
migrena z aurą: kobiety z migreną z aurą mogą mieć zwiększone ryzyko udaru mózgu podczas stosowania antykoncepcji hormonalnej.
choroby wątroby: osoby z chorobami wątroby, takimi jak marskość wątroby lub zapalenie wątroby typu C, mogą mieć przeciwwskazania do stosowania antykoncepcji hormonalnej.
nietolerancja na składniki antykoncepcji hormonalnej: niektóre kobiety mogą być uczulone lub nie tolerować składników antykoncepcji hormonalnej, co może skutkować poważnymi skutkami ubocznymi.

Przed rozpoczęciem stosowania antykoncepcji hormonalnej zawsze zaleca się konsultację z lekarzem, który może przeprowadzić ocenę ryzyka i dostosować odpowiednią metodę antykoncepcji do indywidualnych potrzeb i warunków zdrowotnych pacjentki.

Skutki uboczne stosowania antykoncepcji hormonalnej

Zarówno tabletki, jak i plastry czy iniekcja cechują się najwyższą wśród dostępnych form antykoncepcji skutecznością. Ponieważ jednak gospodarka hormonalna u każdej kobiety funkcjonuje inaczej, mogą one wywołać skutek odwrotny od zamierzonego i spowodować występowanie zaburzeń.

Niektóre skutki uboczne stosowania tabletek antykoncepcyjnych

upławy, plamienia, krwawienia pozamenstruacyjne;
obrzęk i ból piersi;
skurcze i bóle łydek;
problemy z cerą (trądzik) i włosami (przetłuszczanie się);
bóle głowy, nudności;
przyrost masy ciała;
uczucie suchości w pochwie (przy długotrwałym stosowaniu);
wzrost ciśnienia tętniczego (może on być pierwszą przyczyną nietolerancji);
ryzyko raka szyjki macicy;
możliwość nasilenia się objawów w przypadku chorób miażdżycowej, wątrobowej, układu krzepnięcia (ryzyko wystąpienia zatoru) czy serca (zakrzepy), a także innych schorzeń (np. żylaki).

Niektóre skutki uboczne stosowania plastrów antykoncepcyjnych

mdłości;
plamienia bądź krwawienia bez przyczyny.

Niektóre skutki uboczne stosowania iniekcji antykoncepcyjnej

uporczywe bóle głowy;
nudności;
zmiany skórne (np. trądzik);
nieregularne i długie krwawienia;
przyrost masy ciała;
większe ryzyko pojawienia się torbieli jajnikowych;
ryzyko wystąpienia osteoporozy (przy dłuższym stosowaniu).

W większości przypadków niepożądane działanie środków antykoncepcyjnych wywołane jest zmianami zachodzącymi w organizmie i trwa 2-3 miesiące. Jeżeli jednak stan taki utrzymuje się dłużej, nie wolno go ignorować. Oznacza to, że środki zostały nieprawidłowo dobrane i należy je zmienić lub w ogóle zrezygnować z tej formy antykoncepcji.

Badania profilaktyczne przy antykoncepcji hormonalnej

Ponieważ możliwych powikłań stosowania antykoncepcji hormonalnej jest dużo, należy przynajmniej dwa razy w roku udać się na kontrolną wizytę ginekologiczną. Tutaj dużą rolę odgrywa sam wywiad – lekarz często już na podstawie opisu dolegliwości potrafi ocenić sytuację i zaproponować inny preparat. Ponadto, aby wykluczyć zmiany w wątrobie, zaleca się raz w roku (czasem raz na pół roku) wykonać próbę wątrobową. W razie pojawienia się innych zaburzeń podczas stosowania antykoncepcji hormonalnej, lekarz zleci odpowiednie badania, których wyniki jasno wykażą, czy dalsze zażywanie środków jest możliwe, czy też stan zdrowia kobiety na to nie pozwala.

Ważne jest, aby przed podjęciem decyzji o stosowaniu antykoncepcji hormonalnej skonsultować się z lekarzem, który pomoże ocenić ryzyko i korzyści związane z daną metodą antykoncepcji oraz pomóc znaleźć najlepsze rozwiązanie dostosowane do indywidualnych potrzeb i preferencji pacjentki.