Próchnica jest jedną z najczęstszych chorób uzębienia i występuje powszechnie zarówno u dzieci, jak i dorosłych.
Groźna choroba
Próchnica jest jedną z najczęstszych chorób uzębienia i występuje powszechnie zarówno u dzieci, jak i dorosłych. O ile jednak ci drudzy, mniej lub bardziej regularnie, odwiedzają stomatologa i są wyczuleni na dolegliwości bólowe ze strony jamy ustnej, o tyle dzieci, szczególnie te najmłodsze, są w leczeniu i pielęgnacji zębów zupełnie pomijane. Przyczyna takiego stanu rzeczy jest prosta: młodzi rodzice nie podejrzewają nawet, że ta bakteryjna choroba, jaką jest próchnica, może zaatakować maluchy, które nie mają jeszcze zębów stałych, a nawet niemowlęta, które ząbkowanie mają jeszcze przed sobą.
Jak to możliwe, że choroba występuje u tak małych dzieci? Etiologia wczesnej próchnicy jest złożona – na zmiany w obrębie uzębienia ma wpływ szereg czynników: poczynając od predyspozycji genetycznych, przez dietę przyszłej mamy w ciąży (która może być uboga w kluczowe dla rozwoju kości składniki odżywcze i wpływać na słabe uwapnienie zębów i niską jakość szkliwa dziecka), aż po złe nawyki żywieniowe oraz niewłaściwą (lub nieobecną) higienę jamy ustnej niemowlęcia. Konsekwencje nieleczonej próchnicy u dzieci są przerażające: może ona doprowadzić do zaburzeń mowy i słuchu, wad zgryzu, rozwoju próchnicy zębów stałych, stanów zapalnych uzębienia, a nawet utraty zębów.
„Butelkowe” bakterie
Większość przypadków występowania wczesnej próchnicy ma swoje źródło w niezdrowych nawykach żywieniowych dziecka, które młodzi rodzice tolerują i w których nie widzą niczego złego. Głównym „winowajcą” jest tu… butelka. Dzieci nie lubią rozstawać się z butelką z mlekiem bądź napojem, bo to daje im poczucie bezpieczeństwa i przypomina kojące chwile, spędzone podczas spożywania pokarmu z piersi matki. Długotrwały kontakt jamy ustnej ze smoczkiem butelki bądź ustnikiem kubka dla dzieci ma jednak zły wpływ na rozwój całej szczęki. Ponadto, w pojemnikach na płyny często znajdują się napoje bogate w cukier – a ten, jak wiemy, lubi osadzać się na zębach i stwarzać idealne środowisko dla rozwoju bakterii.
Niezdrowym nawykiem jest nie tylko pozwalanie dziecku na chodzenie po domu ze smoczkiem/butelką w ustach, ale także zasypianie z nią bądź trwające zbyt długo karmienie piersią „na żądanie”. Nierzadko próchnica powstaje u malucha wskutek zarażenia się bakteriami, obecnymi w jamie ustnej rodzica bądź niani – oblizywanie łyżeczki przed podaniem pokarmu dziecku, sprawdzanie temperatury płynu przez smoczek czy też całowanie malucha w usta bez kontroli stanu własnego uzębienia – wszystko to może być źródłem próchnicy dziecięcej.
Jak rozpoznać próchnicę?
Rozwój wczesnej próchnicy u dzieci przebiega niezwykle szybko. Bakterie kwasotwórcze, które inicjują cały proces, pokrywają szkliwo i odwapniają je, odsłaniając wrażliwą na czynniki zewnętrzne zębinę, często docierając także do nerwu zęba mlecznego. Na powstanie ubytku próchnicowego nie trzeba długo czekać, szczególnie, gdy nawyki żywieniowe dziecka (słodycze, słodkie napoje itd.) sprzyjają postępowi choroby.
Pierwszym sygnałem zmian jest charakterystyczny, matowy nalot na zębach – tzw. plama próchnicowa. To idealny moment na interwencję stomatologiczną – próchnicę powierzchnio-wą, obecną wyłącznie na szkliwie, można wyleczyć preparatami zawierającymi fluor podczas zabiegu demineralizacji.
Leczenie próchnicy
Leczenie wczesnej próchnicy uzależnione jest od momentu jej zdiagnozowania. Początkowy etap jej rozwoju daje najlepsze rokowania w terapii, ale im dłużej bakterie „rządzą” w jamie ustnej, tym trudniej doprowadzić uzębienie do stanu względnego zdrowia. Względnego, ponieważ zmian, które próchnica poczyniła w zębinie, nie można już cofnąć. Interwencja stomatologa polega więc przede wszystkim na powstrzymaniu rozwoju choroby i zapobieżenie jej powikłaniom.
Najprostszymi skutecznymi metodami w tym zakresie są remineralizacja szkliwa oraz wypełnianie ubytków kompozytami i amalgamatami odbudowującymi zęby.
Profilaktyka
Ze względu na daleko idące zmiany w uzębieniu, jakie niesie za sobą próchnica, niezwykle istotne znaczenie odgrywa profilaktyka. Młodzi rodzice powinni sobie przede wszystkim uświadomić, jak ważna jest właściwa higiena jamy ustnej dziecka i wpływ diety oraz nawyków związanych z żywieniem na jakość zębów dziecka. Dopiero świadomość zagrożeń, jakie niesie za sobą wczesna próchnica, pozwoli zrozumieć, jak ważna jest kontrola jamy ustnej i wpojenie maluchowi właściwych zachowań, pozwalających utrzymać ją w jak najlepszym stanie. Najważniejsze działania profilaktyczne, jakie warto podjąć, by uchronić dziecko przed próchnicą to:
- Dbanie o higienę jamy ustnej dziecka – niemowlętom należy przemywać dziąsła nasączonym przegotowaną wodą lub rozcieńczonym naparem rumianku wacikiem; maluchom ząbkującym zaś delikatnie szczotkować zęby specjalną, przeznaczoną dla dzieci, szczoteczką z miękkim włosiem (bez wody i pasty). Ważne: pasty z fluorem można używać do mycia zębów dopiero od 3. roku życia, kiedy dziecko potrafi już wypłukać jamę ustną i wypluć płyny.
- Pilnowanie, by dziecko nie zasypiało przy karmieniu oraz nie trzymało zbyt długo butelki ze smoczkiem w ustach. Dzięki temu bakterie nie będą miały szansy, by rozprzestrzenić się w jamie ustnej.
- Unikanie w diecie dziecka słodzonych napojów i słodyczy. Szczególnie groźne są te smakołyki, które „oblepiają” szkliwo zębów – żelki, długo rozpuszczające się cukierki, gumy owocowe itp., a także nierozcieńczane wodą słodkie soki.
- Wczesne rozpoczęcie karmienia dziecka łyżeczką. Ten dobry nawyk ochroni malucha przed próchnicą butelkową.
- Sprawne wprowadzenie do diety dziecka produktów nierozdrobnionych. Gryzienie wspomaga rozwój uzębienia i wzmacnia szkliwo oraz zęby dziecka.
- Zadbanie o odpowiednią ilość fluoru w diecie dziecka. Potrzeby dziecka indywidualnie oceni lekarz rodzinny. Zaleca się podawanie dziecku minerału w postaci preparatów w kroplach już od 6. miesiąca życia (preparaty takie dostępne są wyłącznie na receptę!).
- Regularne wizyty dziecka u stomatologa. Jeżeli w jamie ustnej nie ma bakterii, badanie jest bezbolesne.
- Kontrola stanu własnego uzębienia. Mając pewność, że nasze zęby są wolne od bakterii powodujących próchnicę, zapewniamy bezpieczeństwo sobie i dziecku.