Kobieta z otyłością nie powinna przytyć w ciąży. Zaleca się nawet obniżenie masy ciała. Najlepsze rokowanie u kobiet w ciąży uzyskujemy, jeżeli masa ciała spadnie w przeciągu okresu całej ciąży o około 7-8 kg.
Nadwaga może być wrodzona lub nabyta – pierwsza zdarza się rzadko, nabyta natomiast występuje pod wpływem chorób, zaburzeń metabolicznych lub po prostu spowodowana jest nadmiernym spożywaniem pokarmów. Siedzący tryb życia oraz ograniczenie wysiłku fizycznego również mają niebagatelny wpływ na rozwój otyłości.
Obecnie coraz częściej spotyka się kobiety z nadwagą. Otyłość staje się plagą współczesności. Niewątpliwie jest to wynik złych nawyków żywieniowych, mniejszej aktywności ruchowej, dużego zmotoryzowania społeczeństwa oraz szerokiej dostępności fast foodów, które przy ciągłej pogoni zawodowo-finansowej stają się podstawowym źródłem dostarczanych kalorii. Niestety, zwiększona masa ciała ma często negatywny wpływ na przebieg ciąży oraz utrudnia samo zapłodnienie
Sama ciąża także sprzyja powstaniu otyłości. Panie, które w trakcie dziewięciu miesięcy przybrały na wadze znacznie więcej, niż wynikałoby to ze średniej, mają problem z powrotem do wagi wyjściowej. Te z Pań, które zyskały dodatkowo około 12 kg, na ogół nie mają większego problemu ze zrzuceniem zbędnego „bagażu”.
Dlaczego utrzymanie prawidłowej masy ciała jest tak istotne?
U kobiet otyłych znacznie częściej stwierdza się zaburzenia owulacji, co związane jest z nieprawidłowym wydzielaniem i metabolizmem hormonów. Jako że w tkance tłuszczowej produkowane są estrogeny, u kobiet otyłych stwierdza się podwyższone stężenia tych hormonów we krwi. Zwiększona ich produkcja może niekorzystnie wpływać na przebieg cyklu płciowego, hamując owulację.
Zwiększona masa ciała może również zmniejszać skuteczność stosowanej antykoncepcji doustnej. Stwierdzono, że u kobiet z nadwagą odsetek nieplanowanych ciąż przy stosowaniu tabletek hormonalnych jest większy niż u kobiet o prawidłowym BMI. Często zdarza się ponadto, że otyłość współistnieje z chorobami ginekologicznymi, takimi jak:
- zespół policystycznych jajników (PCO), któremu najczęściej towarzyszą zaburzenia miesiączkowania, cykle bezowulacyjne oraz niepłodność,
- mięśniaki macicy oraz guzy złośliwe, które również mogą doprowadzić do niepłodności, uniemożliwiać zagnieżdżenie zarodka w macicy lub wywoływać poronienia.
W grupie kobiet otyłych częściej występują problemy diagnostyczne. Trudniejsza jest ocena obrazu ultrasonograficznego płodu ze względu na gorszą penetrację podściółki tłuszczowej przez fale dźwiękowe. Badanie z użyciem kardiotokografii również może okazać się mniej przydatne w wysłuchaniu tętna płodu.
Dolegliwości u kobiet z nadwagą w czasie ciąży
Kobiety otyłe w okresie ciąży mają bardziej nasilone dolegliwości. Przykładowo – pojawiające się w okresie ciąży żylaki i choroby naczyń żylnych znacznie częściej występują u Pań z nadwagą. Dolegliwości w postaci opuchlizny wokół kostek również częściej doskwierają puszystym kobietom.
Wśród otyłych ciężarnych pojawiają się nieliczne epizody choroby zakrzepowo – zatorowej nieobserwowane u szczupłych. W tej grupie częściej pojawiają się również trudności z oddychaniem, częstsza jest duszność i bardziej ograniczona wydolność fizyczna. Zgłaszają one również częstsze występowanie zaparć i problemów żołądkowo-jelitowych jak i dolegliwości bólowych pochodzących z wątroby. Bardzo niebezpieczne dla płodu i ciężarnej jest mocno podwyższone ryzyko wystąpienia cukrzycy. Większe ryzyko jest również związane z powstaniem nadciśnienia indukowanego ciążą oraz jego powikłań w postaci stanu przedrzucawkowego oraz rzucawki. Otyłość sprzyja pośrednio zwiększonemu występowaniu infekcji dróg moczowych, które w efekcie mogą doprowadzić do objęcia nerek procesem zapalnym.
Z powodu zbyt dużego obciążenia częściej kobietom otyłym dokuczają bóle nóg oraz kręgosłupa i stawów. Częściej po wysiłkach fizycznych zgłaszają przykurczę mięśniowe oraz gorsze samopoczucie. Zwiększa się ryzyko zakrzepowego zapalenia żył i zatorowości płucnej.
Dolegliwości u dzieci kobiet z nadwagą w czasie ciąży
Płody matek otyłych, zwłaszcza tych chorujących na cukrzycę zazwyczaj cechuje makrosomia, czyli znacznie przekraczająca normy masa. Na ogół wiąże się to z koniecznością rozwiązania ciąży poprzez cięcie cesarskie. Generalnie – w przypadku kobiet otyłych położnicy podejmują często decyzję o rozwiązaniu ciąży drogą cięcia, celem zmniejszenia powikłań występujących u otyłych ciężarnych zarówno w trakcie ciąży jak i porodu.
W czasie cięcia cesarskiego utrata krwi u kobiet otyłych jest znacznie większa, co związane jest z nieprawidłowymi proporcjami wśród czynników krzepnięcia wytwarzanych głównie w wątrobie. Niejednokrotnie konieczna okazuje się transfuzja krwi lub preparatów krwiozastępczych. Pośrednio u otyłych zwiększa się ryzyko infekcji rany po porodzie i – w konsekwencji – jej rozejście i znacznie przedłużone, i utrudnione gojenie.
Częstszym powikłaniem jest również trudność w prawidłowym obkurczaniu się mięśnia macicy, co stwarza konieczność podawania większej ilości środków ją kurczących. Prawdopodobnie jest to – ponownie – spowodowane zaburzeniem gospodarki hormonalnej. Częściej zdarzają się trudności ze znieczuleniem dotchawiczym w trakcie cesarskiego cięcia, dlatego też u otyłych wykonuje się je w znieczuleniu zewnątrzoponowym.
Młode otyłe kobiety mają nadmiar tkanki tłuszczowej szczególnie w okolicach podbrzusza. Stwarza to znaczne trudności w trakcie badania ginekologicznego, a także w trakcie sprawnie przeprowadzanego cesarskiego cięcia. Otyłe kobiety dłużej pozostają na porodówce, ponieważ są później niż zwykle pionizowane. Wszystkie wyżej wymienione powikłania występują tym częściej, im kobieta jest bardziej otyła. Oczywiście mówimy tu o częstszym występowaniu schorzeń i komplikacji u Pań z bardzo dużą nadwagą.
Co zatem zaleca się paniom otyłym przed zajściem w ciążę?
Zdecydowanie proponowana jest redukcja wagi przed zapłodnieniem. Wprowadzenie przed okresem ciąży prawidłowych nawyków, takich jak: ograniczenie spożywania słodyczy, tłustych i ciężkostrawnych pokarmów, zmniejszenie porcji spożywanych posiłków, zwiększona aktywność fizyczna, picie niegazowanej wody mineralnej itp. również ułatwi powrót do właściwej wagi oraz utrzymanie jej w granicach normy w trakcie ciąży.
Ciężarne, które przed ciążą przekroczyły granicę prawidłowego BMI do 5 punktów, nie powinny mieć większej ilości problemów podczas ciąży niż te z Pań, u których wyliczono prawidłowe BMI. Jednak w przypadku przekroczenia granicy 30 punktów zalecana jest redukcja wagi dla lepszego przebiegu ciąży i porodu. W przypadku wartości BMI powyżej 35 punktów redukcja wagi jest w zasadzie niezbędna, gdyż samo zajście w ciążę może się okazać znacznie utrudnione.
Autor: lek. med. Witold Kłosiński