„Ze mną się nie napijesz? ” – problemy ojców z alkoholem

Alkohol – wróg życia rodzinnego

Pijący rodzic nie jest jedynym członkiem rodziny, który cierpi z powodu alkoholizmu – jego najbardziej poszkodowanymi ofiarami są dzieci. Permanentne nadużywanie alkoholu przez członka rodziny prowadzi do zaburzenia rodzinnego życia w wielu obszarach. Podstawa rodziny, czyli życie uczuciowe staje się upośledzone. Zamiast miłości, zaufania i poczucia bezpieczeństwa członkowie rodziny przeżywają lęk, gniew i wstyd, czują się zagrożeni i paradoksalnie winni sytuacji, w której się znajdują. Życie rodzinne zamiast dostarczać oparcia i wzajemnej pomocy, staje się źródłem problemów i czasem nadmiernym obciążeniem, zwłaszcza dla jej najmłodszych członków.

Pijący rodzic nie jest jedynym członkiem rodziny, który cierpi z powodu alkoholizmu – jego niedostrzegalnymi, a najbardziej poszkodowanymi ofiarami są właśnie dzieci. Żadnego dziecka nie da się całkowicie ochronić przez uczuciami negatywnymi, których doświadcza w ciągu życia. Gniew, strach, niepewność, wina, wstyd czy zakłopotanie prędzej czy później staną się przedmiotem odczuwania każdego człowieka. Dzieci alkoholików przeżywają te uczucia niestety znacznie głębiej i częściej niż ich rówieśnicy. Choroba któregoś z rodziców nadaje główny kierunek ich życiu, tak, że w końcu zaczyna się ono obrać tylko wokół problemu alkoholowego.

Codzienne życie w rodzinie alkoholowej

Osoba będąca pod wpływem alkoholu zachowuje się inaczej niż na trzeźwo. Ta zmiana jest zawsze widoczna dla członków rodziny, również dzieci, nawet jeśli ilość wypitego alkoholu nie była zbyt duża. Zmienia się nie tylko sposób poruszania i mówienia osoby będącej pod wpływem alkoholu. Reakcje na innych ludzi również są mniej lub bardziej zmienione – obniża się kontrola własnych zachowań, emocji, dlatego też łatwo dochodzi do łamania norm poprawnego zachowania.

Powtarzające się co jakiś czas sytuacje pijaństwa stają się trudne do wytrzymania dla poszczególnych członków rodziny. Żyją oni w atmosferze stałego zagrożenia kolejnym przypadkiem nadużycia alkoholu, ryzykiem awantury, czy w najgorszym przypadku strachem przed maltretowaniem psychicznym i fizycznym. Nigdy bowiem nie wiedzą, kiedy mąż, czy ojciec wróci pijany i jak będzie się zachowywał. Co gorsza bez fachowej pomocy, bardzo często, nie są w stanie zapobiec takim zachowaniom, ponieważ osoba pijąca nie dostrzega, że dotyczy jej problem alkoholowy.

Alkoholik angażując całą rodzinę w swoją chorobę pozostaje ciągle w centrum uwagi. To on ustala reguły, których inni członkowie rodziny muszą przestrzegać. Cała rodzina dzięki temu funkcjonuje w niekonsekwentnym świecie oczekiwań i reguł. Bardzo często inni członkowie rodziny biorą na siebie odpowiedzialność za osiągnięcie jako takiej stabilizacji bez pogorszenia i tak niezdrowej atmosfery. Wszelkie próby „zamiatania problemów pod dywan” wobec ciągłego braku pewności i chaosu kończą się tym, że cała rodzina żyje w ciągłym napięciu.

Strategie wychowania i zachowania dzieci w rodzinie alkoholowej

Nie da się ukryć, że wychowywanie dzieci w każdych warunkach jest trudnym zadaniem, a na rodziców wszędzie czyhają pułapki wychowawcze. W rodzinie alkoholowej pojawiają się jednak bardzo istotne skrajności postaw wychowawczych niepozwalające dzieciom odczuć stabilności, bezpieczeństwa i zawsze jasnych drogowskazów:

nadmiar opieki, kontroli i prowadzenie za rękę w rodzinach alkoholowych wiąże się z postępowaniem współuzależnionego rodzica niepijącego, który sztywno i uparcie próbuje kontrolować całe życie rodzinne. Lęk wynikający z nadmiernego poczucia odpowiedzialności za innych każe mu kontrolować wszystko – od sposobu odrobienia lekcji, po sposób trzymania łyżki przy jedzeniu
nadmiar samodzielności i odpowiedzialności oferowany dzieciom w rodzinach alkoholowych wiąże się z chaosem i zagubieniem samych dorosłych. Dzieci – a raczej „rodzice swoich rodziców” – są uczone, by wobec sytuacji, w której ojciec pije a matka zajmuje się tym, że ojciec pije, być w stanie zaopiekować się wszystkim innym: młodszym rodzeństwem, zakupami, pijanym ojcem i matką…

Dzieci w rodzinie dotkniętej chorobą alkoholową

Dzieci w rodzinie dotkniętej chorobą alkoholową przyjmują najczęściej jedną z poniższych ról:

• „kozioł ofiarny” – pełni ją najczęściej dziecko młodsze, to na nim skupiają się problemy i frustracje całej rodziny. Nie potrafi ono konkurować ze starszym rodzeństwem, czuje się odsunięte i szuka wsparcia poza domem. Jest dzieckiem trudnym, stwarza kłopoty w szkole, nie uczy się, rozrabia i często sprawia problemy wychowawcze;
• „aniołek” – najczęściej dziecko średnie, pozostaje poza zasięgiem rodzinnych kłótni i nigdy nie sprawia najmniejszych kłopotów. Odizolowany od rodziny ucieka od bolesnej rzeczywistości w „bezpieczny” świat marzeń. W szkole jest mało kontaktowe i nie umie znaleźć sobie miejsca;
• „bohater” – to dziecko pełniące w rodzinie rolę dorosłego, jego zadaniem jest dostarczanie rodzinie poczucia własnej wartości, dumy i sukcesu. Na zewnątrz pragnie za wszelką cenę pokazać, że jest silny, zawsze da sobie radę i nigdy nie przysporzy innym zmartwień. Tymczasem wewnątrz czuje się winny, nieszczęśliwy i skrzywdzony
• „zagubione dziecko” – jego rola sprowadza się do bycia ,,niewidzialnym”. Dziecko to na zewnątrz jest nieśmiałe, trzyma się zawsze na uboczu, jest zamknięte w sobie, bierne, posłuszne, nie sprawia problemów wychowawczych, usuwa się w cień i często ucieka w świat fantazji, gdzie wszystko jest doskonałe i bezpieczne;
• „rodzinna maskotka” to najczęściej dziecko najmłodsze. Jego rola polega na odwracaniu uwagi od rodzinnego problemu i skupianie jej na sobie. Dba o dobry, optymistyczny nastrój i często się śmieje mimo wewnętrznej rozpaczy;
  Jedno dziecko może stosować różne wątki obronne, a w różnych fazach życia możne przyjmować kolejne, różne wzory.

Wstyd, tajemnica i złudna nadzieja – konsekwencje życia w rodzinie alkoholowej

Zdarza się, że dzieci alkoholików są obiektem żartów. Lęk przed wstydem pogłębia izolację od rówieśników z rodzin niedotkniętych tym problemem. Dzieci z rodzin alkoholowych często nie potrafią również nawiązać normalnych więzi przyjacielskich, ponieważ przez cały czas zmuszane są do ukrywania wstydliwej prawdy. Bojąc się wstydu wywołanego niekontrolowanym zachowaniem upojonego rodzica, bardzo rzadko zapraszają do domu swoich znajomych.
Mimo to dzieci takie są przykładem tego, jak wiele można znieść w imię miłości. Zaskakuje fakt, iż pomimo częstych upokorzeń bardzo kochają swoich rodziców – wielokrotnie wybaczają doznane krzywdy, wierzą w gorące zapewnienia, że od jutra będzie lepiej i wciąż żyją nadzieją, która niestety wygasa już następnego dnia.

Jak pomóc dzieciom, gdy ich ojciec pije?

Współuzależnieni mogą szukać wsparcia w grupach samopomocowych np.: Al-Aron(grupy dla członków rodziny osoby uzależnionej); DDA(Dorosłe Dzieci Alkoholików); DDA Al-Teen (grupy dla dzieci i młodzieży z rodzin z problemem alkoholowym). Niepijący członkowie rodziny, w której istnieje problem alkoholowy, najczęściej bardzo martwią się o przyszłość swoich dzieci w sprawie nadużywania alkoholu. Tymczasem na alkoholizm nie ma reguły, ponieważ z rodzin alkoholowych wywodzą się zarówno abstynenci, uzależnieni jak i pijący tylko podczas szczególnych okazji.

Należy jednak pamiętać, że alkoholizm nie dotyczy tylko osoby uzależnionej – jest chorobą całej rodziny. Dzieciom alkoholików, najbardziej narażonym na psychiczne problemy i zaburzone relacje z otoczeniem, w pierwszym rzędzie należy się pomoc specjalistów, edukacja i wsparcie duchowe. Tylko wówczas będą w stanie zrozumieć specyfikę choroby alkoholowej jednego z rodziców i poznają metody radzenia sobie z emocjami jej towarzyszącymi.

Rady dla matek, których partner ma problem alkoholowy:

• Mów dzieciom o tym, co się dzieje. Nie ukrywaj niczego, ponieważ to pogarsza sprawę.
• Niech picie twojego męża nie przesłania ci problemów dzieci. One też potrzebują twojej uwagi i wsparcia.
• Nie mów dzieciom, co mają czuć do swego ojca i nie wymagaj, by czuły to samo co ty.
• Nie posługuj się dziećmi w swych relacjach z alkoholikiem. Nie każ im sprawdzać „Czy mu się nic nie stało” – sprawdź to sama.
• Nie wzmacniaj w dzieciach poczucia winy za picie alkoholika. Mów im jasno: „To nie z waszego powodu!”
• Nie używaj dzieci jako argumentu. Nie mów: „Jeśli nie możesz przestać pić dla mnie, zrób to dla dzieci”.
• Nie mieszaj miłości z chorobą. Nie mów dzieciom, że alkoholik przestał by pić, gdyby je kochał. Wytłumacz im, że to są dwie różne sprawy.