Mięśniak macicy, znany również jako leiomyoma, jest rodzajem łagodnego nowotworu charakteryzującego się obecnością gładkich komórek mięśniowych.
Mięśniaki macicy są najczęstszym rodzajem łagodnych nowotworów występujących u kobiet w różnym wieku. Na początkowym etapie, kiedy te formacje rozwijają się na ścianach macicy, często nie wykazują symptomów i nie wymagają interwencji medycznej. Jednakże, regularne monitorowanie jest kluczowe, aby upewnić się, że nie rozwijają się w niekorzystny sposób. W niektórych przypadkach zmiany mogą wymagać interwencji medycznej, a nawet chirurgicznego usunięcia. Istnieje kilka metod leczenia mięśniaków, które lekarze w Polsce mogą zalecić swoim pacjentkom.
Czym jest mięśniak macicy?
Mięśniak macicy to rodzaj nowotworu, który charakteryzuje się łagodnym rozrostem. Jest on wynikiem nadmiernej proliferacji komórek mięśniowych macicy, co prowadzi do powstawania guza, znanego jako mięśniak. Choć dokładne przyczyny ich powstawania pozostają nieznane, znaczący wpływ ma czynnik genetyczny i zaburzenia hormonalne, szczególnie związane z estrogenem. Obserwuje się również, że stres może obniżać wiek występowania mięśniaków. Są one częstsze u kobiet, które nie miały dzieci, chociaż nie jest to regułą.
Mimo że słowo „nowotwór” często kojarzy się negatywnie, mięśniaki są w rzeczywistości całkowicie łagodne i rzadko prowadzą do poważniejszych komplikacji. Zmiana mięśniaka w złośliwy mięsak gładkokomórkowy jest bardzo rzadka i występuje w mniej niż 1% przypadków. Większość mięśniaków nie powoduje objawów i w przypadku małych rozmiarów wymagają jedynie monitorowania, szczególnie u kobiet zbliżających się do menopauzy. Dotykają one około 20-50% kobiet powyżej 35 roku życia i 40% miesiączkujących kobiet powyżej 50 roku życia.
Mięśniak macicy rodzaje
Mięśniaki maciczne to guzy zbudowane z tych samych mięśni gładkich, co ściana macicy. Zwykle nie występują pojedynczo, lecz w grupach, liczących od kilku do kilkunastu. Ich rozmiar bywa różny – od małych, 2-3 cm, aż do rozmiarów piłki nożnej. Najczęściej jednak ich średnica nie przekracza 10-12 cm. W przypadku obecności licznych mięśniaków, macica traci swój naturalny kształt i wielkość, transformując się w tzw. macicę mięśniakowatą, która może sięgać nawet do łuków żebrowych.
Istotny jest nie tylko rozmiar i ilość mięśniaków, ale także ich lokalizacja w macicy. W zależności od tego, gdzie się znajdują, wyróżniamy kilka typów mięśniaków:
- mięśniak podsurowicowy, który rośnie na zewnątrz macicy, kierując się ku błonie surowiczej, pokrywającej macicę od strony jamy brzusznej.
- mięśniak podśluzówkowy, rozwijający się do wnętrza macicy, w kierunku błony śluzowej wyściełającej ją od środka.
- mięśniak uszypułowany, który może rozwijać się zarówno na zewnątrz, jak i wewnątrz macicy, połączony z trzonem macicy przez pasmo tkanki łącznej, przypominające sznurek z balonikiem.
- mięśniak śródścienny, który rozwija się w ścianie macicy, powodując jej powiększenie w różnych kierunkach.
Mięśniak macicy objawy
Fibroidy mogą wywoływać różnorodne dolegliwości, które zależą głównie od ich lokalizacji i rozmiarów. Objawy związane z mięśniakami macicy często obejmują podrażnienie błony śluzowej macicy, co skutkuje nieprawidłowymi menstruacjami (np. zbyt długimi, obfitymi, z obecnością skrzepów), krwawieniami lub plamieniami poza cyklem miesiączkowym, a także anemią. Możliwe jest również, że mięśniak macicy wywiera nacisk na sąsiednie narządy, co prowadzi do bólu, uczucia ciężkości i rozpierania, problemów z oddawaniem moczu (nokturia) lub występowania zaparć. W niektórych przypadkach mięśniaki znajdujące się pod śluzówką macicy mogą przyczyniać się do niepłodności (utrudniając implantację jajeczka), poronień czy przedwczesnych porodów.
Ginekolodzy mogą podejrzewać obecność mięśniaków na podstawie tych właśnie symptomów, jednakże, do potwierdzenia diagnozy konieczne jest przeprowadzenie szczegółowego badania ginekologicznego oraz przezpochwowego badania ultrasonograficznego. To badanie USG, wykonane przez doświadczonego ginekologa-ultrasonografistę w renomowanym gabinecie, gwarantuje wiarygodność wyników. Dzięki wprowadzeniu sondy ultrasonograficznej do pochwy lekarz jest w stanie dokładnie ocenić szyjkę macicy, wnętrze jamy macicy, jajniki oraz określić rodzaj i wielkość mięśniaków, wykrywając nawet te najmniejsze i nieobjawiające się guzki.
Jak leczyć mięśniaka macicy?
Mięśniaki, które nie wywołują żadnych objawów, zazwyczaj nie wymagają interwencji medycznej. Chociaż nie stanowią one zagrożenia dla zdrowia, powinny być regularnie monitorowane. W przypadkach, gdy wywołują one łagodne dolegliwości, stosuje się leczenie farmakologiczne, w tym środki przeciwbólowe i przeciwzapalne. W niektórych sytuacjach zaleca się również terapię hormonalną. Jednak warto pamiętać, że hormony nie są lekarstwem na mięśniaki, mogą jedynie przyczynić się do ich zmniejszenia.
Jeśli mięśniaki powodują u kobiety istotny dyskomfort, lekarze często sugerują chirurgiczne usunięcie guzów. Jedną z metod jest myomektomia, ale nie gwarantuje ona, że nie pojawią się nowe mięśniaki. Mięśniak macicy leczenie zależy od rozmowy i decyzji między pacjentką a lekarzem. Najczęściej usuwa się je operacyjnie, stosując znieczulenie zewnątrzoponowe lub podpajęczynówkowe. W przypadku mniejszych mięśniaków podsurowicówkowych uszypułowanych alternatywą może być zabieg laparoskopowy. Do przeciwwskazań do takiego zabiegu należą między innymi nadciśnienie tętnicze, problemy neurologiczne, otyłość, zaburzenia krążenia, żylaki i problemy endokrynologiczne.
Rozległość operacji zależy od wieku pacjentki, wielkości mięśniaków oraz jej ogólnego stanu zdrowia. Jest to szczególnie istotne w przypadkach operacji związanych z częściowym lub całkowitym usunięciem narządu rodnego z powodu zmian. Nie zaleca się usuwania całej macicy, chyba że jest to absolutnie konieczne. Kobieta powinna być również poinformowana o korzyściach i możliwych konsekwencjach operacji, aby mogła samodzielnie zdecydować, czy zgadza się na proponowane leczenie.
Embolizacja mięśniaków
W Polsce dostępna jest nowoczesna technika usuwania mięśniaków macicy, znana jako embolizacja. Metoda ta opiera się na blokowaniu dopływu krwi do guzów, co prowadzi do ich obumarcia z powodu braku tlenu i składników odżywczych. Możliwe jest równoczesne leczenie kilku mięśniaków, przy czym zabieg ten stosuje się wobec mięśniaków o wielkości od 5 do 10 cm, które nie posiadają szypuły.
Zabieg embolizacji tętnic macicy odbywa się w specyficzny sposób. Pacjentka leży na plecach, a lekarz monitoruje puls w jej prawej pachwinie. Po znieczuleniu nakłuwa tętnicę i wprowadza przez nią cewnik. Następnie podaje środek kontrastowy, umożliwiając diagnostykę obrazową. Poprzez cewnik lekarz wprowadza materiał embolizacyjny do tętnic macicznych, blokując naczynia zasilające mięśniaki. Po zabiegu pacjentka może odczuwać ból, który jest łagodzony lekami przeciwbólowymi. Nie wolno jej wstawać ani zginać nogi przez kilka godzin.
Przeciwwskazania do embolizacji obejmują mięśniaki uszypułowane, infekcje, ciążę, wkładkę wewnątrzmaciczną i choroby psychiczne. Zabieg nie wymaga transfuzji krwi. W niektórych przypadkach uschnięte mięśniaki mogą wymagać usunięcia chirurgicznego. Mimo iż embolizacja tętnic macicy to nowoczesna metoda leczenia mięśniaków, w Polsce jest dostępna tylko w nielicznych ośrodkach i nie jest refundowana przez NFZ.
Postępowanie po zabiegu leczenia mięśniaków macicy
Metoda leczenia mięśniaków zależy od wielu czynników, ale zazwyczaj procedura usuwania tych guzów odbywa się po zakończeniu miesiączki, w początkowej fazie cyklu miesiączkowego, czyli przed 14-tym dniem. Taki wybór terminu jest uzasadniony, ponieważ w tym okresie ryzyko ciąży jest niewielkie, a także mniejsze jest prawdopodobieństwo krwawienia zarówno w trakcie operacji, jak i po niej. Po operacji otwartej (brzusznej) pacjentki zazwyczaj opuszczają szpital na czwarty dzień po zabiegu.
W przypadku laparoskopii wyjście ze szpitala możliwe jest już drugiego dnia, natomiast po usunięciu mięśniaków przez pochwę, hospitalizacja trwa do 24 godzin. Embolizacja mięśniaków to procedura, która wymaga nieco mniej niż dwudniowego pobytu w szpitalu. Czas potrzebny na rekonwalescencję jest różny dla każdej kobiety, lecz zazwyczaj po upływie miesiąca pacjentki powracają do pełni sił.
Mięśniak macicy a ciąża
Mięśniaki maciczne, chociaż mogą wpływać na proces zapłodnienia i utrzymania ciąży, zazwyczaj nie są leczone podczas ciąży. Rosną one razem z płodem. Często nie stanowią przeszkody dla porodu naturalnego, ale jeśli ich położenie może powodować komplikacje podczas porodu, wykonuje się cesarskie cięcie.
Usunięcie mięśniaków jest możliwe dopiero około sześć miesięcy po urodzeniu dziecka. Jeśli nie powodują one żadnych objawów, zabieg nie jest konieczny. Jednak przed planowaniem kolejnej ciąży, zaleca się usunięcie mięśniaków. Statystyki medyczne wskazują, że kobiety, które nie mogły mieć dzieci z powodu mięśniaków, często zachodzą w ciążę w ciągu roku po zabiegu embolizacji.