Jak przygotować starsze rodzeństwo na pojawienie się młodszego?

Gdy w domu pojawia się drugie dziecko, to, które do tej pory zajmowało całą uwagę rodziców, musi podzielić się nią z młodszym. Podobnie w przypadku rodzeństwa, które już oswoiło się ze swoją obecnością. Gdy w ich poukładany świat wkracza mała, płacząca istotka, czują się często odsunięte i zdezorientowane. Jak temu zaradzić i przygotować dzieci na pojawienie się rodzeństwa?

Rozmowa z dzieckiem o rodzeństwie – oswoić zmiany

Narodziny dziecka to ogromne wydarzenie dla dwojga osób, których miłości jest ono owocem. Zapowiadają zmiany w zakresie priorytetów, celów, emocji czy prozaicznej organizacji dnia. Są też rewolucją dla dzieci, które otulone bezpieczeństwem rodzicielskiej miłości i troski nawet nie przypuszczają, że uwaga rodziców, skupiona dotąd na nich, może zostać rozproszona.

Na wiadomość o ciąży mamy w małych główkach pojawiają się lęki:

• czy mamusia i tatuś już mnie nie chcą?
• może znudziłem im się i chcą mnie oddać?
• jakie będzie to nowe dziecko?
• czy zabierze mi zabawki i mój pokój?

Są to naturalne emocje i nie można dziecka za nie winić. Można jednak pomóc mu poradzić sobie z nimi poprzez oswojenie nadchodzących nowości.

Rodzinna ciąża

Proces oswajania dzieci z przyjściem na świat rodzeństwa rozpocząć należy jeszcze w ciąży. Oczywiście, nie ma co się zbytnio spieszyć. Im młodsze jest dziecko, tym później można mu przekazać radosną nowinę, najlepiej wówczas, gdy brzuch stanie się widoczny. Starsze dziecko może być już bardziej spostrzegawcze i zauważyć, że z mamą dzieje się coś niedobrego (poranne mdłości, huśtawka nastrojów, rozdrażnienie) – warto więc wyjaśnić mu przyczynę takiego stanu.

Sama rozmowa powinna być przeprowadzona z rozwagą. Dziecko musi wiedzieć, z czym wiąże się pojawienie się noworodka w domu (że będzie sporo zamieszania, bo niemowlę jest bardzo absorbujące, że będzie często płakało i na początku dużo spało) i być zapewnione o miłości i czasie, który będzie przeznaczony tylko dla niego.

Formą przyzwyczajania się do zmian może być wspólne przeżywanie ciąży. Ważne może być zarówno dotykanie i mówienie do brzuszka (nawet śpiewanie) czy oglądanie zdjęć z USG, jak i wspólne zakupy wyprawkowe i przygotowanie pokoju dla nowego domownika. Jeśli jednak dziecko nie ma ochoty na współpracę w tej kwestii, należy dać mu czas na oswojenie się z myślą o zmianach i nie namawiać na siłę ani do wspólnych przygotowań, ani dzielenia entuzjazmu.

Opowiadać czy odpowiadać?

Jedna z podstawowych zasad podejmowania z dziećmi trudnych tematów skupia się wokół stwierdzenia, by nie opowiadać, a raczej odpowiadać. Dlaczego nie warto przedstawić dziecku wszystkich faktów? Z prostej przyczyny: zbyt duża wiedza przytłacza. Oczywiście, należy zobrazować codzienność po narodzinach dziecka, by starszak był przygotowany na to, co zobaczy, ale wchodząc w szczegóły często kusimy się na przedstawienie nieprzyjemnych momentów, tak, by dziecko zawczasu nastawiło się na nie. To błąd, bo takie obrazy nie tylko zniechęcają dziecko, ale mogą je też przestraszyć i sprawić, że będzie bało się przebywać w pobliżu młodszego rodzeństwa.

Podobnie rzecz się ma z deklaracjami i okazywaniem uczuć. Dziecko musi mieć poczucie bezpieczeństwa i być pewne, że jest nadal kochane, ale mówiąc mu o tym, należy być naturalnym. Odpowiadanie: „Nie bój się, na pewno nie przestanę cię kochać” czy „Nowe dziecko nie zajmie twojego miejsca w naszych sercach” na niepostawione pytania mogą zasugerować nieświadomemu dziecku, że coś takiego mogłoby mieć miejsce i zamiast spokoju pojawi się lęk. Dlatego dobrze jest mówić tyle, ile trzeba i być otwartym na pytania, które niejednokrotnie przychodzą dopiero z czasem.

Mała wizualizacja

Czasem najłatwiej jest wytłumaczyć coś dziecku przez zobrazowanie poruszanej kwestii. Rozmawiając z maluchem o ciąży i narodzinach dziecka, można posiłkować się książeczkami dla dzieci, stworzonymi właśnie w celu oswojenia dzieci z przyjściem na świat rodzeństwa. Kolorowe ilustracje i prosty język dostosowany do małego odbiorcy z pewnością pomoże rodzicom wytłumaczyć zawiłe kwestie medyczne i psychologiczne. Warto także sięgnąć po ciążowe pamiątki z czasów noszenia pod sercem malucha, z którym rozmawiamy.

Opowieść o tym, jak rodzice na niego czekali, wspólne oglądanie zdjęć USG, da dziecku informację, że także ono było wyczekiwane i upragnione. Dobrze jest także sięgnąć po fotografie przedstawiające potomka tuż po narodzinach i opowiedzieć, jakie uczucia towarzyszyły rodzicom podczas jego narodzin, powrotu do domu i opiekowaniu się nim. Jeśli jest taka możliwość, dobrze jest wybrać się do rodziny bądź znajomych, u których pojawiło się właśnie maleństwo. Bezpośredni kontakt (nawet tylko wizualny) z niemowlęciem może być dobrym wstępem do spotkania z mającym się wkrótce narodzić bratem czy siostrą.

W powiększonym gronie

Przygotowanie dziecka do pojawienia się na świecie młodszego rodzeństwa wcale nie kończy się w momencie narodzin. Także po porodzie i powrocie do domu starszak potrzebuje zapewnienia, że wśród tylu nowości uczucia rodziców do niego nie uległy zmianie. Dobrze jest więc tak zorganizować dni, by jak najwięcej czasu spędzać ze starszym dzieckiem – zarówno w większym gronie, jak i tylko we dwoje. Pierwszą opcję z łatwością można uskutecznić wprowadzając zwyczaj rodzinnych rytuałów. Może to być zaangażowanie dziecka do opieki nad niemowlęciem (podawanie kosmetyków podczas przewijania czy kąpieli, odkładanie ubranek do kosza z brudnymi rzeczami itp.), ale także wieczorne czytanie bajek czy śpiewanie kołysanek małemu braciszkowi czy małej siostrzyczce.

Prócz czasu spędzonego wspólnie z najmłodszym członkiem rodziny, dobrze jest też dać starszakowi swoją wyłączną uwagę. Czasem wystarczy niewiele, czasem potrzeba więcej – grunt, by w tym czasie dziecko zrozumiało, że wciąż jest ukochanym dzieckiem rodziców. Ponieważ kobiety są dużo bardziej zaabsorbowane obowiązkami przy małym dziecku, dobrze by w zajmowanie starszemu dziecku czasu zaangażował się ojciec, a także najbliższa rodzina, np. dziadkowie. Niezwykle ważne i motywujące jest chwalenie dziecka – za pomoc przy pielęgnacji rodzeństwa, porządki w pokoju, grzeczne zachowanie itd. Docenianie starań dziecka, głośne i szczere uznanie i powtarzanie, jaki jest dzielny i jak jesteśmy z niego dumni, z pewnością udowodni nieprzekonanemu do rodzeństwa maluchowi, że posiadanie młodszego brata czy siostry to naprawdę fajna sprawa.

Ważne jest, aby pamiętać, że każde dziecko jest inne, więc podejście do przygotowania starszego rodzeństwa może się różnić w zależności od wieku, osobowości i potrzeb. Kluczem jest otwarta komunikacja, wyrażanie miłości i wsparcie oraz zapewnienie poczucia bezpieczeństwa w nowej sytuacji rodzinnej.