Praca przy komputerze to obecnie jeden z koniecznych (a w wielu przypadkach podstawowy) element wykonywanej pracy.
Pogłoski o złym działaniu komputera na zdrowie zwykle lekceważymy. W momencie jednak, kiedy nasz sposób życia ma wpływ na zdrowie także innej, nienarodzonej jeszcze istoty – zaczynamy nieco uważniej przyglądać się temu, jak spędzamy swój czas i jakie konsekwencje może to nieść w przyszłości. Czy rzeczywiście praca przy komputerze może w jakiś sposób zaszkodzić zdrowiu naszej przyszłej pociechy?
Ciężarny pracownik i jego prawa
Już w momencie poinformowania pracodawcy o spodziewanym dziecku, przełożony ma obowiązek nakazać ciężarnej zaprzestanie uciążliwych bądź szkodliwych dla zdrowia prac. Oczywiście podstawą do szczególnej ochrony ciężarnego pracownika jest potwierdzenie informacji o ciąży zaświadczeniem lekarskim. Od tej chwili maksymalny czas pracy kobiety ciężarnej nie może przekroczyć ośmiu godzin na dobę. Otrzymuje ona prawo do zwolnienia od pracy na zlecone przez lekarza prowadzącego badania, jeśli nie mogą być one wykonane poza godzinami pracy, w czasie wolnym.
Przyszła mama nie może pracować w porze nocnej, nie może tez być delegowana poza stałe miejsce zatrudnienia, jeżeli nie wyrazi na to zgody. Kodeks pracy przewiduje wiele sytuacji, w których kobieta ciężarna traktowana jest na specjalnych prawach, co ma służyć ułatwieniu wykonywania przez nią zawodu, pomimo szczególnego stanu, w jakim się znajduje. Pracownica, przebywająca w okresie ciąży na zwolnieniu lekarskim, ma prawo oczekiwać wypłaty w wysokości 100% dotychczasowego wynagrodzenia. Ponadto dwa tygodnie przed planowanym rozwiązaniem ma możliwość rozpoczęcia urlopu macierzyńskiego.
Ograniczenia ciężarnego pracownika
Istnieją także pewne ograniczenia, które dotyczą wykonywanych przez ciężarną pracownicę czynności. Odnoszą się one do prac, które związane są z dużym obciążeniem (zarówno fizycznym, jak i psychicznym), czynności, które mogą narazić pracownicę na działanie promieniowania, wszelkich substancji szkodliwych lub czynników fizycznych, szczególnie jednak pracy w warunkach zagrożenia życia i zdrowia. Ograniczeń tego typu jest wiele, a należy do nich m.in.: zakaz pracy w pozycji wymuszonej (narzuconej konstrukcją stanowiska pracy lub rodzajem wykonywanych czynności). Obejmuje to np. sytuację, w której kobieta nie ma możliwości regulacji wysokości siedziska, kąta pochylenia oparcia czy też odległości fotela od biurka.
Przyszła mama nie może pracować w warunkach charakteryzujących się nadmiernym hałasem, zbytnim narażeniem na działanie pola elektromagnetycznego, promieniowania nadfioletowego czy jonizującego. Zakazem są objęte warunki obniżonego lub podwyższonego ciśnienia, a także zbyt zimny, gorący lub zmienny mikroklimat. Kodeks nie pozwala narażać ciężarnej na działanie substancji rakotwórczych, określonych substancji chemicznych czy rozpuszczalników. Wyłącza ją z pracy w warunkach zagrożenia biologicznego (np. praca z zainfekowanymi zwierzętami), ryzyka zarażenia się określonymi chorobami lub też w warunkach związanych z możliwością odniesienia poważnego urazu, zarówno psychicznego, jak i fizycznego. Ciężarna ma prawo do zwolnienia z wykonywania także innych czynności, jeżeli przeciwwskazania do tego wynikają z zaświadczenia lekarskiego.
Przyszła mama przed monitorem
Praca przed monitorem ekranowym jest objęta szczególną regulacją prawną. Czas, jaki przyszła mama spędza przed ekranem komputera nie powinien przekraczać 4. godzin na dobę. Rozporządzenie nie określa minimalnej wielkości wyświetlacza, od której zalicza się ów wyświetlacz do grona „monitorów ekranowych”. Ze względu na to, powyższe ograniczenie obejmuje także pracę przy monitorach kas fiskalnych oraz nowoczesnych komputerowych wyświetlaczach LCD.
Jeżeli skrócenie czasu pracy przed ekranem komputera jest niemożliwe lub okazuje się bezcelowe dla danego rodzaju zawodu, pracodawca ma obowiązek przenieść ciężarną do innej pracy. Z uwagi na istniejące ograniczenie, nasuwa się uwaga, że komputer działa niekorzystnie na matkę i rozwijające się w jej brzuchu maleństwo. Czy jest tak w rzeczywistości?
Komputer – jak wpływa na ciążę?
Liczne badania wykazują, że promieniowanie, jakie wydziela komputer, mieści się w granicach wyznaczonych przez międzynarodowe normy. Zasada pracy komputerowego monitora przypomina pracę ekranu telewizora. Promieniowanie, emitowane przez ekran, odznacza się średnią długością fal (w odróżnieniu od promieniowania X, charakteryzującego badania radiologiczne, prześwietlenia) – jest więc bezpieczne. Z tego też względu nie ma powodów, aby sądzić, że praca przed ekranem ma ujemny wpływ na przebieg ciąży czy rozwijające się w brzuchu maleństwo.
Ponadto fale elektromagnetyczne, wytwarzane przez nowoczesne monitory ciekłokrystaliczne (LCD) są kilkadziesiąt razy mniejsze niż w przypadku tradycyjnych monitorów. Monitory starego typu można z kolei wyposażyć w ochronne filtry, a wtedy emitowane promieniowanie jest minimalne i również niegroźne dla rozwijającego się płodu. Filtry te są wykonane ze specjalnej siatki, która zatrzymuje szkodliwe promienie i przyciemnia nieco ekran (jaskrawe kolory mogą być uciążliwe dla oczu). Warto zauważyć, że przepisy ograniczające czas pracy przed monitorem pochodzą jeszcze z okresu, kiedy pracowano prawie wyłącznie na monitorach tradycyjnych.
Komputer – jak wpływa na ciężarną?
Mimo tego, że wydzielane przez ekran komputera promienie nie mają negatywnego wpływu na stan ciąży nie znaczy to, że przyszła mamusia powinna całe dnie spędzać przed monitorem. Promienie emitowane z ekranu komputera mogą mieć niekorzystny wpływ na wzrok i ogólny stan oczu, co tyczy się w równym stopniu każdego użytkownika, nie tylko kobiety ciężarnej.
Przebywanie przez długie godziny w ten samej, siedzącej, często prawie nieruchomej pozycji, skutkuje bólami kręgosłupa (szczególnie odcinka krzyżowego), zaburzeniami krążenia, obrzękami nóg, bólami głowy, a nawet tzw. zespołem cieśni nadgarstka. Oczywiście na powyższe dolegliwości narażeni są wszyscy użytkownicy komputerów, ale należy pamiętać, że w okresie ciąży ryzyko wystąpienia tych dolegliwości jest większe (zmienia się punkt ciężkości ciała), ponieważ podatność na wszelkie urazy wzrasta.
Bądź bezpieczna przed ekranem komputera
Warto wypracować własny sposób pracy z komputerem, gdyż jak się okazuje, tego rodzaju praktyka może być z powodzeniem wykorzystywana także po zakończeniu ciąży. Podstawą jest oczywiście wygodne, odpowiednio miękkie, obrotowe krzesło. Plecy powinny być wyprostowane. Najlepiej, aby ekran był ustawiony prostopadle do okna i znajdował się w odległości około 50-70 cm od twarzy. Uporczywe wpatrywanie się w komputer warto przerywać kilkuminutowymi przerwami (co około pół godziny). W tym czasie dobrze jest się poruszać, rozprostować nogi i kręgosłup, rozluźnić mięśnie szyi i nadgarstki.
W czasie pracy powinny być one oparte o blat, nogi zaś zgięte w kolanach pod kątem prostym, a stopy płasko oparte o podłogę. Dużym ułatwieniem są żelowe podkładki pod nadgarstki, które skutecznie je odciążają. Pomieszczenie powinno być przewietrzone. Dobrym zwyczajem jest wyłączanie bądź wygaszanie ekranu komputera podczas przerw w pracy – dzięki temu zmniejszamy poziom jego promieniowania. Przyszła mamusia powinna zadbać także o to, aby w czasie pracy mieć pod ręką butelkę wody mineralnej lub soku oraz coś do przegryzienia – owoce (np. suszone), sucharki, orzechy czy wafelki. To mały pretekst, pozwalający choć na chwilę oderwać wzrok od monitora. Praca przed ekranem komputera często pochłania nas do tego stopnia, że nie zauważamy nawet kiedy mijają kolejne godziny.
Komputerowe zasady – tylko dla ciężarnych?
Ciąża oczywiście nie zwalnia od wszelkich codziennych obowiązków i nie możemy jej traktować jak 9- miesięcznego urlopu. To jednak okres wyjątkowy i rządzi się on swoimi prawami. Warto pamiętać, że jeśli wykonanie jakiejkolwiek czynności niesie ze sobą ryzyko niebezpieczeństwa – w ciąży ryzyko to jest podwójne. Dlatego też odpowiednie warunki pacy to podstawa, o którą przyszła mama musi zadbać szczególnie. Jak się okazuje, zasady „zdrowej” pracy przy komputerze są pożyteczne nie tylko dla kobiet ciężarnych. To ostrożność, na którą powinien sobie pozwolić każdy użytkownik komputera. Ciąża to po prostu okres, który zmusza nas, aby szczególnie wziąć je sobie do serca. Oby te dobre praktyki przeniosły się także… na rozwijające się w brzuchu maleństwo.