HIV nie jest wyrokiem, ale dla kobiety żyjącej z wirusem macierzyństwo jest wyzwaniem. Rozwiewamy wątpliwości o macierzyństwie z wirusem w tle.
Chorując na HIV już samo podjęcie decyzji o macierzyństwie jest trudne, nie mówiąc o obawach związanych z ciążą i wychowaniem dziecka. Postaramy się rozwiać najczęstsze wątpliwości.
HIV – czy utrudnia zajście w ciążę?
To tylko jedno z pytań, które zadają sobie kobiety zarażone wirusem HIV, marzące o dziecku. W tym kontekście pojawiają się także inne wątpliwości – zarówno natury praktycznej (np. w jaki sposób mogę starać się o dziecko, bez narażania partnera?), jak i psychologicznej (np. czy mam prawo narażać dziecko na posiadanie matki z HIV…?) Wszystkie te wątpliwości powinny zostać dogłębnie przedyskutowane z bliskimi oraz lekarzami odpowiedniej specjalizacji, którzy udzielą kobiecie wyczerpujących porad i wskazówek.
Najlepszym okresem na rozpoczęcie starań o dziecko jest czas, kiedy kobieta czuje się dobrze, a liczba komórek CD4, określających stan systemu odpornościowego, jest wysoka. Oznacza to bowiem, że w tym czasie ryzyko zakażenia maluszka jest zdecydowanie najmniejsze. Ważne jest, by lekarz prowadzący i ginekolog znali pełną historię medyczną oraz wyniki laboratoryjne pacjentki, planującej ciążę i pomogli jej ustalić najlepszy schemat leczenia na ten okres. Wcześniej będzie także konieczne wykonanie dodatkowych badań krwi oraz wyleczenie wszelkich ewentualnych infekcji, które jeszcze bardziej osłabiają system odpornościowy i zwiększają ryzyko przeniesienia zakażenia na dziecko.
Jeśli chodzi o samo poczęcie, warto mieć na uwadze, że kobiety zakażone HIV miewają problemy z menstruacją – w ich przypadku możliwe są nieregularne lub przedłużone krwawienia. Czasami więc do zajścia w ciążę konieczne jest podjęcie leczenia hormonalnego. Jeśli partner kobiety jest zdrowy, chęć poczęcia dziecka wcale nie oznacza konieczności zarażenia ukochanego. W takim przypadku zaleca się zapłodnienie przez inseminację, czyli transport odpowiednio przygotowanych plemników bezpośrednio do jamy macicy.
Ciąża – czy pogarsza stan kobiety zarażonej?
Ciąża sama w sobie nie ma negatywnego wpływu na przebieg choroby. Młode kobiety zakażone wirusem HIV, które nie mają za sobą innych poważnych chorób, zwykle bardzo dobrze ją znoszą. Nieco trudniej może być w przypadku kobiet, które z wirusem zmagają się od lat oraz kobiet nieco starszych. Niestety, czasami w takich przypadkach pojawiają się problemy z donoszeniem ciąży lub z samym porodem. Dlatego też, oprócz stałej opieki lekarza ginekologa, ciężarna nosicielka powinna pozostawać pod kontrolą specjalisty, zajmującego się terapią zakażenia.
Należy także wiedzieć, że nieznaczny spadek poziomu odporności u kobiety w ciąży jest procesem normalnym. W tym okresie ciężarna może być więc bardziej wrażliwa na wszelkiego rodzaju infekcje. Zazwyczaj system odpornościowy wraca do stanu sprzed ciąży zaraz po porodzie.
HIV – czy zagraża dziecku w ciąży?
Dzięki przyjmowaniu leków antyretrowirusowych, czyli zmniejszających ilość wirusa w organizmie, na przestrzeni ostatnich lat ryzyko urodzenia chorego dziecka zostało zdecydowanie zmniejszone. Zgodnie ze statystykami wynosi ono obecnie mniej niż 1%. Ważne jest jednak, by przyszła matka przyjmowała regularnie odpowiednie leki antyretrowirusowe (ARV) i właściwie o siebie dbała.
Należy oczywiście mieć świadomość tego, że niektóre leki nie powinny być stosowane przez ciężarne, dlatego też konieczna może się okazać zmiana terapii, ale większość preparatów jest bezpieczna dla rozwijającego się płodu. Im zdrowszy organizm przyszłej matki, tym lepiej dla jej nienarodzonego jeszcze dziecka, dlatego pod żadnym pozorem nie należy przerwać leczenia – wówczas ryzyko zakażenia dziecka rośnie, a leczenie samo w sobie może stać się nieefektywne.
Mama z HIV
Niestety, HIV może zostać przeniesiony z matki na dziecko nie tylko w czasie ciąży, ale także podczas porodu oraz karmienia piersią. Z tego właśnie względu u zarażonych kobiet zaleca się rozwiązanie ciąży za pomocą cięcia cesarskiego, wdrożenie leczenia antyretrowirusowego noworodka oraz rezygnację z naturalnego karmienia.
Wprawdzie w sytuacji, gdy liczba kopii wirusa utrzymuje się na niskim poziomie (mniej niż 1,000 kopii/ml), istnieje szansa na przeprowadzenie porodu naturalnego, ale podjęcie decyzji o cesarskim cięciu ma na celu zredukowanie niebezpieczeństwa. Jeśli przed planowanym porodem ilość wirusa w organizmie jest wyższa, wówczas zaleca się wykonanie cesarskiego cięcia na ok. 10 dni przed naturalnym terminem porodu. Przez 4 tygodnie od porodu dziecko otrzymuje odpowiednie leki ARV, zmniejszające ryzyko zakażenia wertykalnego – zazwyczaj możliwe jest zabranie go do domu i samodzielne podawanie leków.
Z uwagi na to, że wirus HIV jest obecny także w mleku matki, dziecko powinno być karmione sztucznie. Warto mieć też na uwadze, że dziecko, ssąc mleko może poranić brodawki, co stwarza dodatkowe ryzyko – przeniesienia wirusa z krwi do mleka.
Decyzja o tym, czy i kiedy powiedzieć dziecku o własnym zakażeniu należy wyłącznie do rodziców. Ważne, by kobieta, będąca nosicielką nie obwiniała się ani nie uznawała siebie za gorszą matkę, a swojego dziecka za gorsze od rówieśników tylko dlatego, że sama jest chora. Wyrzuty, pretensje, żal do samej siebie z czasem zaczynają być widoczne – dziecko wyczuje, że coś jest nie tak i samo zacznie odczuwać swoją „niższość” w stosunku do kolegów.
Zakażenie to nie wyrok – kobieta z HIV ma pełne prawo do bycia matką
W pierwszym miesiącach życia krew dziecka będzie badana wielokrotnie. Zazwyczaj bywa tak, że jeszcze do 18. miesiąca po porodzie wykrywa się w niej przeciwciała anty-HIV, pochodzące z organizmu matki. Z uwagi na to, test na przeciwciała może wypaść pozytywnie nawet, jeśli dziecko nie jest zarażone wirusem. Wiarygodnej oceny można dokonać po około 3 miesiącach. Nawet, jeśli okaże się, że wirusa nie udało się uniknąć, należy pamiętać, że większość dzieci – mimo zakażenia, cieszy się dobrym zdrowiem.