Sprawdzamy, jakie zmiany w prawie pracy czekają rodziców i przyszłe mamy w 2023 roku.
W bieżącym roku czeka nas kilka ważnych zmian w prawie pracy. Przedstawiamy te najważniejsze z punktu widzenia przyszłych mam oraz rodziców.
Nowe uprawnienia zyskają zarówno rodzice nowonarodzonych dzieci, jak i starszaków, a dokładnie dzieci do 8. roku życia. Zacznijmy od tych pierwszych. Na koniec powiemy, na jakie ułatwienia mogą liczyć przyszłe mamy.
Nowe uprawnienia dla rodziców nowonarodzonych dzieci
Najważniejszą zmianą w nowym kodeksie pracy jest planowane już od dawna i szumnie omawiane we wszystkich mediach wydłużenie urlopu rodzicielskiego. W bieżącym roku urlop ten ma wynosić 41 tygodni, z których 9 zostanie zagwarantowanych wyłącznie dla ojca dziecka. Dwa dodatkowe miesiące urlopu będą płatne, ale nie w pełnej wysokości – ojciec otrzyma w tym czasie zasiłek w wysokości 70 proc. podstawy wymiaru. Jednocześnie skróceniu ulegnie okres, w którym tata będzie mógł skorzystać z dwutygodniowego urlopu ojcowskiego – z 24 do 12 miesięcy od dnia narodzin dziecka.
Do porządku prawnego wejdzie ponadto nowy urlop opiekuńczy. Chodzi o pięć dni w roku kalendarzowym bezpłatnego urlopu udzielanego na wniosek pracownika, który musi zapewnić osobistą opiekę dziecku lub innemu członkowi rodziny, wymagającemu znacznej opieki ze względów medycznych. Tutaj już wiek dziecka nie będzie miał znaczenia, bo – jak zostało wspomniane – opieka może być sprawowana zarówno nad pociechą, jak też innym członkiem rodziny, który będzie takiej opieki wymagał.
Nowe uprawnienia dla rodziców dzieci do lat 8.
Nowe uprawnienia zyskają też rodzice wychowujący dziecko do ósmego roku życia. Takich pracowników nie będzie można bez ich zgody:
- zatrudniać w godzinach nadliczbowych lub w porze nocnej,
- obejmować systemem przerywanego czasu pracy,
- delegować poza stałe miejsce pracy.
Przypomnijmy, że obecnie takie ograniczenia dotyczą rodziców dzieci do lat czterech. Rodzice dzieci w wieku do lat 8. będą też mogli wnioskować o umożliwienie elastycznej organizacji pracy. Chodzi o zwiększenie uprawnień polegających na dostosowaniu przez pracownika jego organizacji pracy do indywidualnych potrzeb, związanych z wychowaniem dziecka i zapewnieniem mu opieki, np. w czasie poza czy pomiędzy zajęciami lekcyjnymi.
Szerzej będzie mogła być stosowana w tym celu praca zdalna, elastyczny rozkład czasu pracy, indywidualny czas pracy oraz praca w niepełnym wymiarze, na tzw. część etatu. Odrzucenie wniosku o elastyczną organizację pracy będzie wymagało od pracodawcy przedstawienia pracownikowi realnego uzasadnienia odmowy w formie pisemnej. W kodeksie ma być również przewidziany zakaz prowadzenia wszelkich przygotowań do zwolnienia pracowników z powodu wystąpienia z wnioskiem o elastyczną organizację pracy aż do dnia zakończenia pracy na szczególnych zasadach.
Praca zdalna
Na uwagę zasługują także nowe przepisy dotyczące pracy zdalnej. Choć dotyczą one wszystkich pracowników, mających możliwość pracy online, są ważne także z punktu widzenia pracujących w ten sposób rodziców. Co ciekawe, to pierwsze tego rodzaju przepisy w prawie pracy – dotychczasowe regulacje nie uwzględniały, a przynajmniej nie regulowały prawnie tego sposobu wykonywania obowiązków zawodowych. Niedawna pandemia sprawiła jednak, że praca zdalna oraz hybrydowa to obecnie powszechne modele pracy, które najprawdopodobniej zostaną z nami już na stałe.
Według nowego prawa pracować zdalnie można zarówno w całkowitym wymiarze, jak też hybrydowo. Pracownik musi złożyć wniosek u swojego pracodawcy o możliwość wykonywania pracy spoza miejsca zatrudnienia, ale – co ważne – istnieje szereg przypadków, w których wniosek ten nie będzie mógł zostać odrzucony. Pracodawca nie będzie mógł odmówić pracy zdalnej m.in.:
- pracownicy w ciąży,
- pracownikowi wychowującemu dziecko do ukończenia przez nie 4 roku życia (Senat postuluje wydłużenie tego wieku do 10 roku życia),
- pracownikowi sprawującemu opiekę nad innym członkiem najbliższej rodziny lub inną osobą pozostającą we wspólnym gospodarstwie domowym, posiadającymi orzeczenie o niepełnosprawności albo orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności,
- pracownikowi-rodzicowi dziecka legitymującego się orzeczeniem o niepełnosprawności albo orzeczeniem o umiarkowanym lub znacznym stopniu niepełnosprawności określonym w przepisach o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (nawet po ukończeniu przez nie 18 roku życia).
Ustawa przewiduje, że pracodawca ma zapewnić pracownikowi materiały oraz narzędzia niezbędne do wykonywania pracy zdalnej oraz pokryć koszty energii elektrycznej oraz usług telekomunikacyjnych (dostęp do internetu). Przepisy o pracy zdalnej mają obowiązywać od 1 marca 2023.
Uprawnienia dla ciężarnych
Nowy kodeks pracy ma większą ochroną otoczyć także przyszłe mamy. Chodzi o wprowadzenie zakazu prowadzenia wszelkich przygotowań do zwolnienia pracownic w okresie ciąży i okresie urlopu macierzyńskiego, z którego pracownica korzysta w związku z urodzeniem dziecka bez składania wniosku, a także od dnia wystąpienia przez pracownicę z wnioskiem o udzielenie części urlopu macierzyńskiego lub urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego albo jego części.
Przypomnijmy jeszcze, że pracodawca nie będzie mógł odmówić przyszłej mamie pracy zdalnej bez względu na czas trwania ciąży – zasadę tę omawialiśmy w akapicie dotyczącym warunków świadczenia pracy zdalnej.
—
Formułowanie nowych przepisów zbliża się powoli ku końcowi i jeśli wszystko przebiegnie zgodnie z planem, mogą wejść w życie już w pierwszej połowie 2023 roku. Głównym celem planowanych zmian ma być ułatwienie rodzicom łączenia pracy i kariery zawodowej z wychowywaniem i opieką nad dziećmi.