Hormony kobiece – kompendium wiedzy

Hormony kobiece – większość z nas słyszała o nich i zdaje sobie sprawę z ich znaczenia. Często obarczamy je winą za różne dolegliwości oraz nastroje związane z okresem, zespołem napięcia przedmiesiączkowego czy ciążą. Mimo to, potrafimy wymienić zaledwie kilka z nich. Pora dowiedzieć się więcej o hormonach kobiecych! 

Hormony kobiece – co to takiego?

Hormony to substancje chemiczne produkowane przede wszystkim przez gruczoły wewnętrzne i komórki układu endokrynnego. Wspólnie z układem nerwowym stanowią kluczowy mechanizm regulacyjny w ciele ludzkim. Mają kluczowe znaczenie dla prawidłowego funkcjonowania organów, a ich głównym celem jest zachowanie równowagi wewnętrznej, nazywanej homeostazą. W każdej fazie życia, od momentu poczęcia aż do starości, kobiece hormony pełnią istotną, niejednokrotnie kluczową, rolę w zdrowym rozwoju jednostki.

Ludzki organizm zawiera wiele różnorodnych hormonów, które pełnią kluczowe funkcje w zakresie określania płci (jak testosteron u mężczyzn czy estrogeny u kobiet), dostarczania glukozy, białek i tłuszczów do komórek (na przykład insulina), regulowania zachowań związanych z odżywianiem, aktywnością seksualną (dzięki serotoninie) oraz cyklem snu (za sprawą melatoniny). U kobiet można wyróżnić dodatkowe hormony, które choć obecne są również u mężczyzn, występują tam w minimalnych ilościach. Są one niezwykle istotne w kontekście cyklu menstruacyjnego oraz okresu ciąży.

W niniejszym artykule omówimy najważniejsze hormony kobiece, ich funkcje, skutki niedoboru i nadmiaru. Jakie są hormony kobiece i jaka jest rola hormonów kobiecych? Sprawdzamy!

Estrogeny

Estrogeny to grupa hormonów, które odgrywają kluczową rolę w rozwoju i funkcjonowaniu układu rozrodczego kobiet. Regulują cykl menstruacyjny, przygotowują macicę do ciąży i wspierają rozwój drugorzędowych cech płciowych, takich jak piersi oraz wpływają na libido. Dodatkowo chronią one serce i naczynia krwionośne w czasie menstruacji, dbają o nawodnienie błon śluzowych i skóry oraz wspomagają gromadzenie wapnia w kościach, co przeciwdziała osteoporozie.

Estrogeny wytwarzane są głównie w jajnikach, choć w niewielkich ilościach można je znaleźć również w męskich jądrach. W trakcie ciąży ich źródłem staje się łożysko. Do najważniejszych hormonów estrogenowych zaliczamy estradiol, estriol i estron.

Niedobór estrogenów – co oznacza?

• objawy menopauzy, takie jak uderzenia gorąca, suchość pochwy, zmiany nastroju.
• osteoporoza i zwiększone ryzyko złamań kości.

Nadmiar estrogenów – co oznacza?

• zaburzenia menstruacyjne, w tym bolesne okresy, krwawienia między miesiączkami.
• zwiększone ryzyko raka piersi i raka endometrium.

Progesteron

Progesteron to kluczowy hormon kobiecy dla utrzymania ciąży. Przygotowuje błonę śluzową macicy na przyjęcie zapłodnionego jaja i wspiera rozwój płodu w pierwszych tygodniach ciąży. Działa także hamująco na skurcze macicy. W trakcie ciąży progesteron jest niezbędny, ponieważ stymuluje błonę śluzową macicy i jajowodów do produkcji substancji odżywczych, chroni płód przed reakcją immunologiczną matki oraz przygotowuje piersi do karmienia. Jest również jednym z głównych składników wielu tabletek antykoncepcyjnych. Dodatkowo stosuje się go w terapii różnych zaburzeń związanych z miesiączkowaniem oraz w przypadkach zagrożenia poronieniem czy zatrucia ciążowego.

Chociaż progesteron jest często kojarzony z ciążą, jego obecność w organizmie kobiety nie ogranicza się jedynie do tego okresu. Jest produkowany przez ciałko żółte, które stanowi część pęcherzyka Graafa, zwłaszcza podczas owulacji. Jego stężenie wzrasta w drugiej fazie cyklu miesiączkowego, nawet jeśli ciałko żółte zaczyna zanikać z powodu braku zapłodnienia. Dzięki temu hormonowi możliwe jest zagnieżdżenie zapłodnionego jaja w błonie śluzowej macicy oraz dalsze podtrzymanie ciąży. Jeżeli ciąża nie nastąpi, poziom progesteronu spada, prowadząc do menstruacji. W momencie, gdy kobieta zachodzi w ciążę, początkowo to ciałko żółte jest odpowiedzialne za produkcję progesteronu. Jednak po upływie 14-18 tygodni ciąży, łożysko również zaczyna go wytwarzać, a jego ilość jest na tyle wystarczająca, że obecność ciałka żółtego nie jest już konieczna.

Niedobór progesteronu – co oznacza:

• problemy z zajściem w ciążę i jej utrzymaniem.
• zaburzenia menstruacyjne, takie jak nieregularne cykle.

Nadmiar progesteronu – co oznacza:

• depresja i zmiany nastroju.
• zatrzymywanie wody w organizmie, prowadzące do obrzęków.

Lutropina (LH – hormon luteinizujący)

Lutropina to hormon kobiecy produkowany przez przedni płat przysadki mózgowej jest kluczowy dla funkcjonowania jajników. Ten hormon reguluje również podział komórek w trakcie dojrzewania oraz jest odpowiedzialny za proces luteinizacji, czyli przekształcenie pęcherzyka Graafa w ciałko żółte. LH jest odpowiedzialny za owulację i produkcję progesteronu w fazie lutealnej cyklu menstruacyjnego. Jest kluczowy dla regulacji cyklu owulacyjnego.

Niedobór LH – co oznacza:

• brak owulacji, co może prowadzić do niepłodności.
• nieregularne cykle menstruacyjne.

Nadmiar LH – co oznacza:

• zespół policystycznych jajników (PCOS), charakteryzujący się nieregularnymi cyklami i problemami z płodnością.

Folitropina (FSH)

Folitropina to kobiecy hormon, produkowany przez przysadkę mózgową, kontroluje działanie estrogenów i jest odpowiedzialny za rozwój pęcherzyka Graafa. Wytwarzany jest w sposób podobny do LH. FSH stymuluje wzrost pęcherzyków jajnikowych, co jest niezbędne do owulacji. Reguluje również produkcję estrogenów.

Niedobór FSH – co oznacza:

• brak owulacji i problemy z płodnością.
• opóźnione dojrzewanie płciowe.

Nadmiar FSH – co oznacza:

• wczesne dojrzewanie.
• problemy z funkcjonowaniem jajników, takie jak niewydolność jajników.

Gonadotropina kosmówkowa (hcG)

Hormon hcG odgrywa fundamentalną rolę w procesie ciążowym. Jest produkowany przez przedni płat przysadki mózgowej i ma kluczowe znaczenie dla utrzymania ciąży, zaczynając swoją działalność już w fazie luteinizacji. Jego główną funkcją jest wsparcie działania ciałka żółtego oraz stymulacja produkcji progesteronu. Wysoki poziom hcG w krwi i moczu kobiety świadczy o zapłodnieniu, co można wykryć już 7-8 dni po poczęciu.

Gonadotropina kosmówkowa dba o prawidłowe osadzenie zarodka w ścianie macicy. W początkowej fazie ciąży jest wytwarzana przez zarodek, ale później jej produkcję przejmuje łożysko. W pewnych sytuacjach hcG jest stosowany w terapii problemów z miesiączkowaniem oraz impotencją.

Kortyzol

Kortyzol jest hormonem stresu, który reguluje metabolizm, odpowiedź immunologiczną i poziom cukru we krwi. Jest również ważny dla prawidłowego funkcjonowania organizmu w sytuacjach stresowych.

Niedobór kortyzolu – co oznacza:

• zespół nadnerczowo-płciowy, prowadzący do zmęczenia, utraty masy ciała i niskiego ciśnienia krwi.

Nadmiar kortyzolu – co oznacza:

• Zespół Cushinga, charakteryzujący się otyłością brzuszną, wysokim ciśnieniem krwi i zaburzeniami metabolicznymi.

Zaburzenia hormonalne u kobiet

Adekwatne poziomy hormonów kobiecych są kluczem do zdrowego funkcjonowania organizmu. Zaleca się regularne badania poziomu hormonów i konsultacje z lekarzem wybranej specjalności, takim jak endokrynolog czy ginekolog, w przypadku wszelkich zaburzeń hormonalnych. Zarówno zbyt niskie, jak i zbyt wysokie stężenie hormonów może być niebezpieczne.

Aby skutecznie leczyć te objawy, konieczne jest przeprowadzenie serii badań, w tym badania krwi, pozwalające ocenić poziomy estrogenu, progesteronu, testosteronu, insuliny i gonadotropin. Dodatkowo zalecane jest USG narządów płciowych i jamy brzusznej.

Dowiedz się także:

• Badania hormonalne – w którym dniu cyklu najlepiej je wykonać
• Ciało po ciąży – bez tabu
• Co maluch lubi w brzuchu?
• Czy styl życia przyszłej mamy wpływa na geny dziecka?