Jakie są objawy niedoboru żelaza w ciąży? Dlaczego żelazo jest tak ważne oraz czy niedokrwistość wiąże się tylko z brakiem żelaza?
Przez całe życie człowiek musi uzupełniać żelazo. Pomaga w tym odpowiednia dieta czy też stosowanie doustnych preparatów. Szczególnie istotne jest uzupełnianie braków tego pierwiastka w czasie ciąży. Jakie są więc objawy niedoboru żelaza, czemu żelazo jest tak ważne oraz czy niedokrwistość wiąże się tylko z brakiem żelaza?
Czym jest niedokrwistość?
O niedokrwistości (czyli anemii) możemy mówić, kiedy badania laboratoryjne wskazują na zmniejszenie się stężenia hemoglobiny poniżej 12g/dl dla kobiet i 13,5g/dl u mężczyzn. Podczas anemii dochodzi również do zmniejszenia ilości krwinek czerwonych w osoczu. W konsekwencji we krwi zmniejsza się ciśnienie parcjalne tlenu, co powoduje wszystkie charakterystyczne dla anemii objawy.
Jakie są objawy niedokrwistości?
Anemia objawia się uczuciem osłabienia, zawrotami głowy. Kobiety, u których rozwija się niedokrwistość, są bardzo blade i narzekają na duszności oraz brak sił witalnych, energii. Często u osób cierpiących na niedokrwistość z niedoboru żelaza występuję tzw. objaw niespokojnych nóg. Charakteryzuje się on tym, że w trakcie siedzenia czy leżenia cały czas ruszamy nogami. Może to być przytupywanie, machanie nogą założoną na drugą nogę, etc.
Wśród innych objawów neurologicznych na czoło wysuwają się bóle głowy i drażliwość. Bardzo charakterystyczne jest też tworzenie się zajadów w kącikach ust. Wiele kobiet cierpiących na anemię skarży się również na wypadanie włosów.
Czemu dodatkowe przyjmowanie żelaza jest takie istotne?
Na całym świecie – zarówno w krajach rozwijających się (również w Polsce), jak i w krajach trzeciego świata – u 60% do 85% kobiet ciężarnych stwierdza się niedokrwistość z powodu niedoboru żelaza.
Najczęstszymi przyczynami niedoboru żelaza jest zaś niedożywienie, nie spożywanie odpowiedniej ilości potraw bogatych w żelazo (w tym mięs) oraz brak suplementów żelaza w codziennej diecie. Osoby narażone na niedobór żelaza powinny przywiązywać szczególną wagę do badań kontrolnych. Najbardziej narażone na anemię są zaś kobiety w ciąży, osoby często stosujące diety, osoby przepracowane – które nie odżywiają się systematycznie – oraz wegetarianie. Wszystkie te grupy powinny zażywać środki farmakologiczne uzupełniające braki żelaza w organizmie. Nie należy jednak popadać w skrajność, bowiem zbyt duża dawka żelaza w organizmie nie jest wskazana – dlatego tak ważne jest zażywanie tego pierwiastka pod ścisłym nadzorem lekarza.
U kobiet ciężarnych zapotrzebowanie na żelazo wzrasta jeszcze bardziej, a należy pamiętać, że niedobór żelaza u ciężarnej oznacza jednocześnie niedobór żelaza i niedokrwistość u dziecka. Dlatego tak ważne jest kontrolowanie poziomu hemoglobiny i szybkie uzupełnianie braków żelaza środkami farmakologicznymi zaleconymi przez lekarza prowadzącego ciążę.
Czy niedokrwistość może być spowodowana tylko niedoborem żelaza?
Otóż nie – z niedokrwistością mamy również do czynienia w przypadku braku w diecie witaminy B12 oraz kwasu foliowego.
Inne przyczyny niedokrwistości to:
- krwawienie z przewodu pokarmowego;
- przedłużająca się miesiączka;
- choroba zakaźna;
- anoreksja.
Wymienione powyżej przyczyny występują jednak niezwykle rzadko u kobiet w ciąży. Często pojawiają się jednak jako dodatkowe objawy u osób z niedokrwistością spowodowaną niedoborem witaminy B12. Osoby te cierpią z powodu zmian w układzie nerwowym i w trawiennym. Charakterystyczne dla układu pokarmowego jest: zaczerwienienie i wygładzenie języka oraz zmniejszenie kwaśności soku żołądkowego. Jeżeli zaś chodzi o zmiany neurologiczne – może wystąpić niepewny chód lub niedowład.
Co zrobić, jeżeli stwierdzimy niedokrwistość?
Przede wszystkim trzeba zdać sobie sprawę, że przy zaawansowanej niedokrwistości konieczne będą środki farmakologiczne. Kobiety ciężarne przyjmujące doustne preparaty z żelaza mają zdecydowanie większe stężenie hemoglobiny we krwi niż kobiety, które ich nie przyjmują. Przyszła mama powinna więc konsultować się ze swoim lekarzem położnikiem, który na podstawie aktualnych badań podejmuje decyzję o ewentualnej konieczności dodatkowego przyjmowania żelaza lub witaminy B12.
Kobiety ciężarne powinny rozpocząć doustne przyjmowanie preparatów żelaza od 16 tygodnia ciąży. Dawkę ustala lekarz – średnio wynosi ona od 100 do 200mg na dobę.
Objawy niepożądane przyjmowania doustnych preparatów żelaza
Oczywiście, mogą wystąpić uboczne objawy przyjmowania żelaza:
- czarne zabarwienie stolca;
- metaliczny smak w ustach;
- rzadko biegunki i wymioty;
- uczulenie na preparaty żelaza z objawami podobnymi do w/w.
Powyższe objawy występują dość rzadko. Jeżeli jednak zauważymy któryś z nich, nie ma powodu do obaw. Czasami wystarczy tylko zmienić rodzaj leku lub nieznacznie zmniejszyć dawkę, a objawy uboczne ustąpią same. Trzeba również pamiętać, że nudności i wymioty w początkowym okresie ciąży są objawem zupełnie normalnym i nie są związane z przyjmowaniem żelaza.
Jak stwierdzić niedokrwistość spowodowaną niedoborem witaminy B12 lub kwasu foliowego?
Aby potwierdzić niedokrwistość z niedoboru witaminy B12 lub kwasu foliowego, wystarczy zrobić podstawowe badania krwi. Jeżeli zmianom w morfologii nie towarzyszą objawy neurologiczne, mamy do czynienia z niedokrwistością z niedoboru kwasu foliowego. Jeśli zaś wystąpią objawy neurologiczne, jest to niedokrwistość spowodowana zmniejszeniem stężenia witaminy B12.
Leczenie niedoboru witaminy B12 niestety związane jest z przyjmowaniem jej w postaci zastrzyków domięśniowych. Początkowo są one robione przez trzy, cztery tygodnie codziennie, następnie – co miesiąc lub pod postacią większych dawek – co trzy miesiące. Aby uzupełniać niedobory kwasu foliowego, czasami wystarczy wzbogacić dietę o ciemnozielone i pomarańczowe warzywa. Jeżeli okaże się to nieskuteczne, należy rozpocząć przyjmowanie preparatów doustnych w średniej dawce 5mg na dobę. Kobiety planujące ciążę powinny codziennie przyjmować kwas foliowy – nawet przy braku niedokrwistości w dawce dziesięciokrotnie mniejszej.